Θα πρέπει να δοθεί το ερέθισμα για να υιοθετηθούν σωστές διατροφικές
συνήθειες και να διατηρηθεί η πλούσια πολιτισμική μας κληρονομιά, καθώς η υψηλή
κατανάλωση άγριων χόρτων συνδέεται με την καλή κατάσταση της υγείας του
ανθρώπινου οργανισμού.
Βρώσιμα άγρια χόρτα της Ελληνικής υπαίθρου
«Βρώσιμα άγρια χόρτα της Ελληνικής υπαίθρου - Ανασκόπηση στη φυτοχημική σύσταση και στη χρήση τους ως πηγή βιοδραστικών ουσιών της Μεσογειακής διατροφής»
Περίληψη
Τα εδώδιμα χόρτα αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της ελληνικής παράδοσης και η αξιοποίησή τους ως φυσικές πηγές διατροφής ήταν σε κάθε εποχή απαραίτητη ανάγκη για την επιβίωση.
Στην παρούσα εργασία, θα γίνει μια ανασκόπηση στα σημαντικότερα βρώσιμα άγρια χόρτα της Ελληνικής υπαίθρου, θα μελετηθούν ως προς τη φυτοχημική τους σύσταση και πώς αυτή επιδρά ως πηγή βιοδραστικών ουσιών στην Μεσογειακή διατροφή. Οι κύριοι στόχοι της μελέτης είναι η περιγραφή και η ανάδειξη των θρεπτικών συστατικών των άγριων χόρτων και η ένταξή τους στην Μεσογειακή διατροφή η οποία αναγνωρίζεται ότι συνδυάζει όλα εκείνα τα στοιχεία της υγιεινής ζωής.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον θα δοθεί στη χημική τους σύσταση και τα συστατικά που προάγουν την υγεία. Θα ερευνηθεί αν επηρεάζει τη γενική υγεία και το προσδόκιμο ζωής και αν υπάρχουν κίνδυνοι για την υγεία ή πιθανές παρενέργειες που σχετίζονται με αυτή την κατηγορία τροφής.
Διαπιστώνεται ότι τα ελληνικά βρώσιμα χόρτα είναι μια πλούσια πηγή βιοδραστικών πρωτογενών και δευτερογενών μεταβολιτών και η κατανάλωσή τους μπορεί να συμβάλλει στη διατήρηση της συνολικής υγείας.
Abstract
Edible greens are an integral part of the Greek tradition and their utilization as natural sources of food has always been a necessity for survival.
The present review studies the most important edible wild grasses of the Greek countryside, in terms of their phytochemical composition and their role as a source of bioactive substances in the Mediterranean diet. The main objective of this review is the description of wild grasses, highlighting their nutrients as well as their inclusion in the Mediterranean diet which is considered to combine all necessary elements of healthy living.
Particular attention will be paid to their chemical composition and health-promoting ingredients. Additionally, it will be investigated whether edible greens will affect human health and life expectancy and whether there are health risks or possible side effects associated with this food category.
Finally, Greek edible greens are considered to be a rich source of bioactive primary and secondary metabolites and their consumption can contribute to maintaining human health.
Περιεχόμενα
Περίληψη
Abstract
Συντομεύσεις
1. Εισαγωγή
2. Τα βρώσιμα άγρια χόρτα της Ελληνικής υπαίθρου
2.1 ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ Alliaceae
2.1.1 Allium ampeloprasum L.
2.2 ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ Amaranthaceae
2.2.1 Amaranthus blitum L. ή Amaranthus lividus L.
2.2.2 Amaranthus retroflexus L.
2.2.3 Chenopodium album Linn.
2.3 ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ Apiaceae
2.3.1 Apium nodiflorum (L.) Lag.
2.3.2 Crithmum maritimum L.
2.3.3 Foeniculum vulgare Mill.
2.3.4 Scandix pecten-veneris L.
2.3.5 Tordylium apulum L.
2.4 ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ Asparagaceae
2.4.1 Asparagus acutifolius L.
2.5 ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ Asteraceae
2.5.1 Centaurea raphanina subsp. mixta (DC.) Runemark.
2.5.2 Chondrilla juncea L.
2.5.3 Cichorium intybus L.
2.5.4 Reichardia picroides L.
2.5.5 Scolymus hispanicus L.
2.5.6 Silybum marianum (L.) Gaertn.
2.5.7 Sonchus asper L.
2.5.8 Sonchus oleraceus L.
2.5.9 Taraxacum officinale (L.) Weber ex F.H. Wigg.
2.6 ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ Boraginaceae
2.6.1 Anchusa azurea Mill ή Anchusa italica Retz.
2.6.2 Borago officinalis L.
2.7 ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ Brassicaceae
2.7.1 Eruca vesicaria (L.) Cav.
2.7.2 Nasturtium officinale R. Br.
2.8 ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ Cannabaceae
2.8.1 Humulus lupulus L.
2.9 ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ Caryophyllaceae
2.9.1 Silene vulgaris (Moench) Garcke.
2.10 ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ Chenopodiaceae
2.10.1 Beta vulgaris subsp. maritima (L.) Arcang.
2.11 ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ Crassulaceae
2.11.1 Umbilicus rupestris (Salisb.) Dandy ή Cotyledon umbilicus-veneris L.
2.12 ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ Cucurbitaceae
2.12.1 Bryonia dioica Jacq.
2.13 ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ Dioscoreaceae
2.13.1 Tamus communis L. ή Dioscorea communis (L.) Caddick & Wilkin.
2.14 ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ Malvaceae
2.14.1 Malva sylvestris L.
2.15 ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ Papaveraceae
2.15.1 Papaver rhoeas L 1753
2.16 ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ Plantaginaceae
2.16.1 Plantago lanceolata L. και Plantago major L.
2.17 ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ Polygonaceae
2.17.1 Rumex acetosa L.
2.17.2 Rumex pulcher L.
2.18 ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ Portulacaceae
2.18.1 Portulaca oleracea L.
2.19 ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ Urticaceae
2.19.1 Urtica dioica L.
3. Συμπεράσματα
4. Προτάσεις για περαιτέρω έρευνα
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ……………..156
1. Εισαγωγή
Από αρχαιοτάτων χρόνων τα Βρώσιμα Άγρια Χόρτα (ΒΑΧ) αποτελούν βασικό συστατικό της διατροφής των ανθρώπων σε όλο τον κόσμο και διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη μεσογειακή διατροφή καθώς τοποθετούνται σε μία ομάδα στη βάση της πυραμίδας, μαζί με τα υπόλοιπα φυτικά τρόφιμα όπως τα φρούτα, λαχανικά, δημητριακά, ξηροί καρποί, όσπρια, σπόροι, ελιές και το ελαιόλαδο (1). Πολλά είναι πλούσια σε μεταλλικά στοιχεία και βιοδραστικές ενώσεις και καταναλώνονται για λόγους υγείας. Σε περιόδους λιμού και λειψυδρίας, αυτές οι πηγές θρεπτικών ουσιών και ενώσεων που προάγουν την υγεία έχουν λάβει μεγάλη σημασία κυρίως σε αγροτικές και προαστιακές περιοχές.
Τα τελευταία χρόνια, το ενδιαφέρον για τα ΒΑΧ αναπτύχθηκε γρήγορα και πραγματοποιήθηκε ένας μεγάλος αριθμός μελετών σχετικά με τις θεραπευτικές και διατροφικές ιδιότητές τους. Τα ΒΑΧ έχουν συσχετιστεί με θετικές επιπτώσεις στην υγεία έναντι διαφόρων διαταραχών όπως σακχαρώδη διαβήτη, παχυσαρκία, καρκίνος, καρδιαγγειακές παθήσεις, ανοσοανεπάρκεια και εγκεφαλικές διαταραχές (2).
Ο σκοπός της εργασίας είναι να δώσει το ερέθισμα για να υιοθετηθούν σωστές διατροφικές συνήθειες και να διατηρηθεί η πλούσια πολιτιστική μας κληρονομιά καθώς η μεσογειακή διατροφή αποτελεί μέρος του πολιτισμού μας.
Με τον όρο ” Βρώσιμα Άγρια Χόρτα ” αναφερόμαστε σε αυτά που μπορούμε να τα βρούμε σαν αυτοφυή σε διάφορες τοποθεσίες και σε διάφορα υψόμετρα και μπορούμε να τα προσθέσουμε στη διατροφή μας ωμά ή μαγειρευμένα (3).
Η Μεσογειακή διατροφή είναι μια σύγχρονη διατροφική συνήθεια αρχικά εμπνευσμένη από τις διατροφικές συνήθειες από την Ελλάδα, τη νότια Ιταλία, τη Γαλλία και την Ισπανία στη δεκαετία του 1940 και του 1950. Τα κύρια χαρακτηριστικά αυτής της διατροφής περιλαμβάνουν αναλογικά υψηλή κατανάλωση ελαιολάδου, όσπρια, ανεπεξέργαστα δημητριακά, φρούτα και λαχανικά (είτε άγρια είτε καλλιεργημένα), μέτρια προς υψηλή κατανάλωση ψαριού, μέτρια κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων (κυρίως τυρί και γιαούρτι), μέτρια κατανάλωση κρασιού και χαμηλή κατανάλωση κρέατος (4). Αναπόσπαστο τμήμα της παραδοσιακής αυτής διατροφής αποτελεί η βρώση άγριων χόρτων, τα οποία καταναλώνονται είτε με άφθονο ελαιόλαδο είτε σε πίττες, είτε σε σαλάτες (5).
Η σημασία των ΒΑΧ είναι μεγάλη για τον άνθρωπο. Ήδη από την αρχαιότητα ορισμένα εξ αυτών τα συναντάμε σε έργα αρχαίων συγγραφέων όπως του Ιπποκράτη, Αριστοτέλη, Θεοφράστου, Διοσκουρίδη, Γαληνού, Αθήναιου κ.α., όπου βρίσκει κανείς πολλές και ενδιαφέρουσες πληροφορίες. Ο Γαληνός ονομάζει τα ραδίκια (Cichorium sp.) «φίλο του συκωτιού», ο Αθήναιος (Β 62 e) θεωρούσε ότι το σπαράγγι έχει θεραπευτικές ιδιότητες για όλες τις αρρώστιες των σπλάχνων ενώ η πικραλίδα και το αγριοράδικο (Taraxacum sp.) θεωρούνταν υγιεινή τροφή και εύπεπτη από τους αρχαίους και τους βυζαντινούς.
Στην Ελλάδα οι κάτοικοι της υπαίθρου σε δύσκολες περιόδους της ιστορίας, όπως η κατοχή στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, κατέφευγαν στα ΒΑΧ, αφού αποτέλεσαν την αναγκαία διατροφική τους λύση και έσωσαν τη ζωή σε πολλούς ανθρώπους.
Στις μέρες μας, όπου οι διατροφικές συνήθειες των ανθρώπων έχουν αλλάξει τα ΒΑΧ κόντεψαν να ξεχαστούν, έγιναν και αυτά θύματα ενός νέου τρόπου διατροφής, όχι απαραίτητα υγιεινού (6). Έρχονται όμως ξανά στο προσκήνιο και παίρνουν τη θέση που τους αξίζει στο τραπέζι μας, καθώς μετά από έρευνες που πραγματοποιήθηκαν της προηγούμενης δεκαετίας έδειξαν ότι η καλή υγεία των μεσογειακών λαών οφείλεται και στην κατανάλωση ΒΑΧ.
Λαμβάνοντας υπόψη την αυξανόμενη παγκόσμια κλιματική αλλαγή και τις σοβαρές συνθήκες που επικρατούν σε ολόκληρο τον κόσμο, η καλλιέργεια συμβατικών καλλιεργειών αντιμετωπίζει διάφορους περιορισμούς που σχετίζονται με την έλλειψη καλής ποιότητας νερού, την αύξηση της θερμοκρασίας, την αλάτωση και την υποβάθμιση των ιδιοτήτων του εδάφους κ.ο.κ, ειδικά σε ξηρές και ημι-άνυδρες περιοχές της λεκάνης της Μεσογείου όπου τα προαναφερθέντα προβλήματα εντείνονται (7).
Δεδομένης της σημαντικής – και σε μεγάλο βαθμό ανεκμετάλλευτης – διατροφικής, γεωργικής, οικονομικής και οικολογικής ανάδειξης των ιδιοτήτων των ΒΑΧ, η τρέχουσα περιορισμένη χρήση τους είναι μια χαμένη ευκαιρία που συνεπάγεται κόστος για την οικονομία και την κοινωνία μας. Ενόψει της ταχείας περιβαλλοντικής αλλαγής, ιδιαίτερα της παγκόσμιας κλιματικής αλλαγής, τα προς το ζην και τα αγρο-οικοσυστήματα εξαρτώνται όλο και περισσότερο από φθηνές διαθέσιμες, φιλικές προς το περιβάλλον, ανθεκτικές και προσαρμόσιμες πηγές θρεπτικών τροφίμων (8).
Σύμφωνα με τους Garn & Leonard το 2009 (8) υπάρχουν μεταξύ 300.000 και 500.000 είδη φυτών στον πλανήτη, 30.000 από τα οποία πιστεύεται ότι είναι βρώσιμα (8). Σε όλη την ιστορία, από αυτά τα 30.000 βρώσιμα φυτά, μόνο 7000 έχουν είτε καλλιεργηθεί είτε συλλεχθεί ως τρόφιμα (9). Πολλά από αυτά επειδή ήταν ιδιαίτερα θρεπτικά έχουν τροποποιηθεί, βελτιωθεί και καλλιεργηθεί από τον άνθρωπο δημιουργώντας καινούργιες ποικιλίες με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που επισκίασαν τις παλιές ποικιλίες. (6).
Ωστόσο, σήμερα μόνο 20 είδη καλύπτουν το 90% των παγκόσμιων διατροφικών αναγκών, με το σιτάρι, το αραβόσιτο και το ρύζι να αντιπροσωπεύουν το 60% της διατροφής του ανθρώπου (8).
Στο πλαίσιο της αγροτικής εξέλιξης, τα ΒΑΧ έχουν ιδιαίτερη σημασία επειδή βρίσκονται στη δυναμική διεπαφή μεταξύ των χρήσιμων γηγενή φυτών, των αγενών βρώσιμων ειδών και των εξημερωμένων καλλιεργούμενων.
Λόγω του ευρέος φάσματος των βιοδραστικών ενώσεων τους, τα ΒΑΧ μπορούν επίσης να βοηθήσουν στη βελτίωση της υγείας των ζώων, μειώνοντας τη χρήση αντιβιοτικών και άλλων κτηνιατρικών φαρμάκων. Η αντοχή στα βακτηριακά αντιβιοτικά αποτελεί αυξανόμενη ανησυχία τόσο στην ιατρική όσο και στην κτηνιατρική και η χρήση των ΒΑΧ με αντιμικροβιακές ιδιότητες μπορεί να συμβάλει σε εναλλακτικές στρατηγικές πρόληψης και θεραπείας (8).
2. Τα βρώσιμα χόρτα της Ελληνικής υπαίθρου
Εξετάστηκαν είδη που ανήκουν σε 19 οικογένειες, συμπεριλαμβανομένων των Amaranthaceae, Alliaceae, Apiaceae, Asparagaceae, Asteraceae, Boraginaceae, Brassicaceae, Cannabaceae, Caryophyllaceae, Chenopodiaceae, Crassulaceae, Cucurbitaceae, Dioscoreaceae, Malvaceae, Papaveraceae, Plantaginaceae, Polygonaceae, Portulacaceae, Urticaceae.
Για τη ταξινόμηση των φυτών επιλέχθηκε το σύστημα APG III το οποίο κατατάσσει τα φυτά όχι βάσει μορφολογικών χαρακτηριστικών αλλά βάσει της δομής του DNA τους (12).
Στη συνέχεια παρατίθενται τα ΒΑΧ ανά οικογένεια, με την αντίστοιχη επιστημονική και ελληνική ονομασία τους.
3. Συμπεράσματα
Με βάση την βιβλιογραφία της πτυχιακής συμπεραίνουμε ότι τα μεσογειακά ΒΑΧ είναι πλούσια πηγή βιταμινών. Ποσότητα 100 g ΒΑΧ μπορεί να παρέχει, σε πολλές περιπτώσεις, τη συνολική απαιτούμενη ποσότητα σε βιταμίνες Β9 (φολικά άλατα), C και / ή Κ καθημερινά που χρειάζονται οι ενήλικες αλλά και το 30% σε βιταμίνη Α και Ε.
Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στα φύλλα της Urtica dioica L. ως πηγή βιταμίνης C και προβιταμίνης Α στο Foeniculum vulgare Mill και Silene vulgaris τόσο ως πηγές βιταμινών Β9 και Κ, στο Cichorium intybus L. ως πηγή βιταμινών Β9, Κ και προβιταμίνη Α, στο Asparagus acutifolius L. ως πηγή βιταμινών Β 9 και Ε και σε πολλά ΒΑΧ ως καλές πηγές βιταμίνης C.
Επίσης τα ΒΑΧ είναι πολύτιμα στη συνεισφορά προσλήψεις μάκρο- και μικρο- στοιχείων. Μπορούν να παρέχουν ποσά Ca, Mg, Fe και Mn που σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να φτάσουν το 50% των ημερήσιων απαιτήσεων και K και Cu που φτάνουν το 30% των συστάσεων. Για παράδειγμα, τα φύλλα των Chenopodium sp. παρέχουν καλές ποσότητες K, Mg, Cu, Mn και Zn. Τα φύλλα του Chondrilla juncea είναι πλούσια σε K, Fe, Cu και Mn. Το Portulaca oleracea L. ξεχωρίζει για τα επίπεδα Mg, Fe και Cu ενώ τα φύλλα των Urtica sp. είναι πηγές Mg και Fe.
Όσο αφορά την περίπτωση του ασβεστίου, θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη και η παρουσία οξαλικών. Έτσι τα Foeniculum vulgare Mill, Malva sylvestris L., Capsella bursa-pastoris (L.) Medik., Eruca vesicaria (L.) Cav. και Plantago lanceolata L. θεωρούνται εξαιρετικά όσο αφορά την πρόσληψη Ca σε σχέση με τα επίπεδα οξαλικού οξέος.
Τα ΒΑΧ συμβάλλουν σημαντικά στην κάλυψη των καθημερινών αναγκών σε ω-3 καθώς και σε ω-9 και ω-6 λιπαρά οξέα. Εδώ παρατηρούμε ότι το προφίλ των λιπαρών οξέων (FA) δείχνει μια παρόμοια τάση σε όλα τα είδη, συγκεκριμένα το παλμιτικό οξύ (PA) και το στεατικό οξύ (SA) είναι τα κύρια κορεσμένα λιπαρά οξέα, ενώ το ελαϊκό οξύ (OA) είναι το κυρίαρχο μονοακόρεστο λιπαρό οξύ (MUFA) και το λινολεϊκό οξύ (LA) και α- λινολενικό οξύ (ALA) είναι τα κοινά πολυακόρεστα λιπαρά οξέα (PUFA). Η σχετική περιεκτικότητα είναι ως εξής: ALA> LA = PA> OA> SA (α-λινολενικό οξύ> λινολεϊκό οξύ = παλμιτικό οξύ > ελαϊκό οξύ > στεατικό οξύ), με κάποιες μικρές εξαιρέσεις.
Ωστόσο, δεν υπάρχει σαφής σχέση μεταξύ των ποσοτήτων κάθε λιπαρού οξέος και της βοτανικής οικογένειας στην οποία ανήκει κάθε είδος. Επομένως, το περιεχόμενο σε α- λινολενικό οξύ φαίνεται να σχετίζεται περισσότερο με το βαθμό ωριμότητας των συλλεχθέντων φύλλων ή με κλιματολογικές παραμέτρους αντί για ταξινομικές ομάδες.
Λαμβάνοντας υπόψη ότι οι ποσότητες α-λινολενικού οξέος στα ΒΑΧ είναι περίπου διπλάσιες ή τριπλάσιες από αυτή του λινολεϊκού οξέος, η πρόσληψή τους είναι ευνοϊκή για τη βελτίωση τις αναλογίας ω- 6 / ω- 3, που πρέπει να είναι περίπου 1.
Πολλές βιοδραστικές ενώσεις που υπάρχουν στα ΒΑΧ, όπως τα καροτενοειδή, οι τοκοφερόλες, φαινολικές ενώσεις και ενώσεις θείου, έχουν αντιοξειδωτική ικανότητα, επομένως είναι σε θέση να αντισταθμίσουν το οξειδωτικό στρες που προκαλείται από τις ελεύθερες ρίζες, στους διάφορους ιστούς που με τη σειρά τους ενεργοποιούν διαδικασίες κυτταρικής γήρανσης, την εμφάνιση καρδιαγγειακών παθήσεων, καρκίνου, καταρράκτη ή νευρολογικών διαταραχών, μεταξύ άλλων.
Tα ΒΑΧ, παρέχουν έλεγχο της μικροβιακής ανάπτυξης λόγω της χημικής τους ποικιλίας. Η παρουσία σημαντικών ποσοτήτων πολυφαινολών, στα είδη που μελετήθηκαν, έχουν ενδιαφέρον τόσο από θρεπτική άποψη, καθώς και σε αγρο- βιομηχανικές εφαρμογές, ως πηγή αντιμικροβιακών ουσιών που είναι δυνητικά εκμεταλλεύσιμες ως φυσικά βιοκτόνα ή συντηρητικά τροφίμων (144).
Δυστυχώς δεν υπάρχουν αρκετές μελέτες σχετικά με τις αντιμυκητιακές ιδιότητες των φυτικών εκχυλισμάτων και των αιθέριων ελαίων. Από αυτές τις λίγες όμως υπάρχουν πολλές ενδείξεις ότι τα ΒΑΧ μπορούν να μειώσουν αποτελεσματικά ή να αναστείλουν τους παθογόνους μικροοργανισμούς και έτσι να αποτελέσουν μια καλή εναλλακτική λύση στα συνθετικά αντιμικροβιακά.
Αρκετά μη χρησιμοποιούμενα ΒΑΧ, όπως το Sanguisorba minor και το Orobanche crenata, που έχουν ιστορία χιλιάδων ετών και η μη τοξικότητά τους, έχει αποδειχθεί θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν.
Οι φυτοστερόλες και οι φυτοστανόλες που υπάρχουν στα ΒΑΧ δεσμεύουν τους χώρους απορρόφησης της χοληστερόλης στο ανθρώπινο έντερο, συμβάλλοντας έτσι στη μείωση της απορρόφησης της χοληστερόλης στον άνθρωπο.
Τα βιοδραστικά συστατικά του Taraxacum officinale, Scolymus hispanicus και του Cichorium intybus έχουν δείξει μια σειρά από αντιδιαβητικές ιδιότητες, οι οποίες οφείλονται στις φαρμακολογικές δράσεις των συστατικών που περιέχονται στο φυτό.
Θα πρέπει λοιπόν να δοθεί το ερέθισμα για να υιοθετηθούν σωστές διατροφικές συνήθειες και να διατηρηθεί η πλούσια πολιτισμική μας κληρονομιά, καθώς η υψηλή κατανάλωση άγριων χόρτων συνδέεται με την καλή κατάσταση της υγείας του ανθρώπινου οργανισμού.
Σου αρέσει αυτή τη δημοσίευση; Μοιράσου το με φίλους!
Δείτε επίσης:
Καλησπέρα και συγχαρητήρια για το site.
Την πτυχιακή που μπορούμε να την βρούμε?
Καλησπέρα, σας ευχαριστώ για τα καλά σας λόγια.
Εδώ θα βρείτε την εισαγωγή και τα συμπεράσματα. Το κυρίως μέρος όπου γίνεται η ανάλυση των άγριων χόρτων και η βιβλιογραφία θα τα ανεβάσω τις προσεχείς ημέρες. Για κάθε χόρτο ξεχωριστά, θα είναι στην αντίστοιχη σελίδα, π.χ. για το Allium ampeloprasum L. και για το Amaranthus retroflexus L. τα έχω ανεβάσει. Είναι εδώ (https://www.agriamanitaria.gr/allium-ampeloprasum-άγριο-πράσο-φαγώσιμα-χόρτα-της/) και εδώ (https://www.agriamanitaria.gr/amaranthus-retroflexus-αγριό-βλητο/ ).
Εάν είσαστε φοιτήτρια του τμήματος Τεχνολογίας και Επιστήμης Τροφίμων, μπορείτε να απευθυνθείτε στην εισηγήτρια την κα. Στρατή, για να σας δώσει ένα αντίγραφο.
Καλή συνέχεια.
Πολύ ωραία εργασία και γενικά μπράβο σας για τις πληροφορίες που δίνετε θα ανέβει ολόκληρη η πτυχιακή ;
Καλησπέρα σας!
Και εγώ θα ήθελα την πτυχιακή σας παρακαλώ!
Είμαι πρόσκοπος και επιθυμώ μέσω των πληροφοριών που αναφέρετε, να δώσω γνώσεις στα παιδιά μου ώστε να παρακολουθούν το περιβάλλον, να τους δώσω το ερέθισμα ώστε να το ψάξουν περισσότερο μεγαλώνοντας και να έχουν μια ευρύ γνώση για τα πολύτιμα στοιχεία που μας δίνει η φύση.
Όσα έχω διαβάσει τα θεωρώ εξαιρετικά.
Σας ευχαριστώ εκ των προτέρων
εχω ενα φυτο στον κηπο μαλον καρδαμινη ειναι αλλα μου κανει εντυπωση οτι διαβαδα οτι φυτρωνει στα 1800 μετρα εγω το ωρηκα στα παραθαλασσια μερη του κηπου στο Κοκκωνι κορινθου ειναι καλοκαιρινο φυτο απο μαη μπορω να στειλω φωτο