Helosciadium nodiflorum Νεροσέλινο

Το Helosciadium nodiflorum Νεροσέλινο είναι ιθαγενές φυτό των χωρών της κεντρικής και μεσογειακής Ευρώπης, δυτικής Ασίας και βόρειας Αφρικής, είδος κοινό σε ολόκληρη την Ελλάδα. Φύεται σε υδροβιότοπους, σε υγρές τοποθεσίες, συνήθως κοντά σε ρυάκια, ρέματα, ποτάμια και λίμνες σε υψόμετρο από 0–1200 m..

Συχνά θα το βρούμε να αναπτύσσεται μαζί με το εδώδιμο Nasturtium officinale (L.) Hayek Κάρδαμο αλλά και με το μάλλον τοξικό Berula erecta (Huds.) Coville Βερούλη η όρθια, αλλά οι μίσχοι των φύλλων του τελευταίου έχουν ένα διακριτό δακτύλιο προς τη βάση και η ταξιανθία είναι μεγαλύτερη και με μακριά βράκτια.

Χαρακτηριστικό γνώρισμα του φυτού είναι όταν τρίψουμε τα φύλλα ελευθερώνεται ένα έντονο άρωμα που θυμίζει κάτι ανάμεσα σε μαϊντανό και σέλινο, ακόμη και στο στάδιο του ρόδακα, αυτό είναι ένα κριτήριο διάκρισης από τα άλλα δηλητηριώδη παρόμοια είδη της οικογένειας.

Επιστιμονική ονομασία: Helosciadium nodiflorum (L.) Koch.

Συνώνυμα: Apium nodiflorum (L.) Lag., Cicuta nodiflora (L.) Crantz, Sium nodiflorum L., Selinum nodiflorum L., Seseli nodiflorum (L.) Scop.

Αγγλική ονομασία: Fool’s watercress, Procumbent Marshwort.

Ελληνικές-Λαϊκές ονομασίες: Άπιον το φυμανθές, Νεροσέλινο.

Ιστορικές Αναφορές

Αυτό το είδος πιθανώς να καταναλώνεται από την αρχαιότητα, αν και είναι δύσκολο να βρεθούν σαφείς αναφορές σε αυτό.

Για παράδειγμα, μερικές από τις αρχαίες αναφορές για το σέλινο (A. graveolens L.), ένα στενά συγγενικό είδος μπορεί να αποδοθούν στο A. nodiflorum. Αυτή θα μπορούσε να είναι η περίπτωση ορισμένων αναφορών που βρέθηκαν στον Θεόφραστο ή στον Διοσκουρίδη.

Στην ισπανική μετάφραση του δέκατου έκτου αιώνα του μεταγενέστερου έργου, Laguna (1555), στο κεφάλαιο του κάρδαμου (Βιβλίο II, κεφάλαιο CXVII), περιγράφει ένα άλλο παρόμοιο είδος που υποτίθεται ότι είναι τοξικό και με το καστιλιανό όνομα berrazas, το ίδιο καταχωρημένο στις πρόσφατες εθνοβοτανικές εργασίες.

Περιγραφή:

Το Helosciadium nodiflorum είναι πολυετές αρωματική λεία πόα της οικογένειας των Apicaceae, με ύψος 30-100 εκ. με βλαστούς λείους, κατακείμενους-όρθιους, με διακλαδώσεις αυλακωτές, γωνιώδεις, κοίλες που φέρουν εναέριες ρίζες.

Φύλλα σύνθετα με 3–17 φυλλάρια, πτερωτά, ή τα ανώτερα τρίφυλλα με μεμβρανώδη κολεό, άνισα οδοντωτά, μερικές φορές λοβωτά.

Άνθη πράσινο-λευκά πολύ μικρά με πέταλα ωοειδή-καρδιοειδή, ακέραια, επίπεδα με κορυφή απλωτή ή ελαφρά κυρτή προς τα μέσα.

Σύνθετο σκιάδιο πλάτους 2–4 cm, με 3-12 ακτίνες, φυόμενο στα γόνατα, αντίθετα των φύλλων, βράκτια απουσιάζουν ή φέρουν 2-3 επιμήκη φύλλα, πολλά βρακτίδια με χείλη λευκά-μεμβρανώδη. Στύλοι σχεδόν ισομήκεις με το πλατύ στυλοπόδιο. Κάλυκας 5-μερής. Περίοδος ανθοφορίας από τον Απρίλιο έως τον Σεπτέμβριο.

Καρπός μικρός, μήκους 1,5–2,5 mm, ωοειδής, πεπλατυσμένος, με νευρώσεις λεπτές έως ελαφρώς πυκνές με μεριστοκάρπια 5-πλευρα.

Εδωδιμότητα, Τρόποι παρασκευής:

Αυτό το είδος καταναλώνεται παραδοσιακά στις μεσογειακές χώρες, υπάρχουν αναφορές από Ελλάδα, Κύπρο, Ιταλία, Πορτογαλία, Ισπανία, Τουρκία, Λίβανο, Ιορδανία και Μαρόκο.

Από τα μέσα της άνοιξης μέχρι το τέλος του καλοκαιριού συλλέγονται τα φύλλα και οι τρυφεροί βλαστοί του φυτού.

Καταναλώνονται συνήθως ωμά σε σαλάτες, σοταρισμένα ή μαγειρεμένα, ως μυρωδικό για να αρωματίζει σούπες και όσπρια. Μπορεί επίσης να γίνει αλμευτό (τουρσί).

Φυτοχημική σύσταση

Τα τρυφερά φύλλα και οι βλαστοί έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε υγρασία με μέση τιμή 92,0 g / 100 g.

Είναι πηγή βιταμινών Ε, C και Β9 όπως και πηγή Ca με μέσο όρο 152 mg / 100 g που αντιστοιχεί στο 15% του RDA για τους ενήλικες, είναι πηγή Na, τα 100 g συμβάλλουν στο 16,3% του RDA.

Τα φύλλα του φυτού έχουν υψηλή αναλογία PUFA, σε σύγκριση με άλλα λαχανικά.

Πολύ υψηλή περιεκτικότητα σε οξαλικά: άτομα με αλλοιωμένη νεφρική λειτουργία πρέπει να αποφεύγουν αυτό το λαχανικό, ενώ συνιστάται βρασμός πριν την κατανάλωση.

Οφέλη στην υγεία-Εθνοβοτανολογικές εφαρμογές:

Τα τρυφερά εναέρια μέρη του φυτού θεωρείται ότι έχουν πεπτικές ιδιότητες, δρουν ευεργετικά στις φλεγμονές του εντέρου, και χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία αναπνευστικών και ουρολογικών παθήσεων.

Άλλα οφέλη για την υγεία από την κατανάλωση του Apium nodiflorum περιλαμβάνουν την προστασία του ήπατος και την παραγωγή χολής.

Στη νότια Ισπανία το αφέψημα από ολόκληρο το φυτό χρησιμοποιείται τοπικά για τη θεραπεία του εκζέματος.

Η παρουσίαση των βοτάνων σε καμιά περίπτωση δεν αποτελεί συνταγή και έχει καθαρά ενημερωτικό χαρακτήρα.

Βιβλιογραφία:

Μπαξεβάνης Νικόλαος (2021) Βρώσιμα άγρια χόρτα της Ελληνικής υπαίθρου – Ανασκόπηση στη φυτοχημική σύσταση και στη χρήση τους ως πηγή βιοδραστικών ουσιών της Μεσογειακής διατροφής, Πτυχιακή εργασία, Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής Τμήμα Επιστήμης και Τεχνολογίας Τροφίμων
Εικονογραφημένον Βοτανικόν – Φυτολογικόν Λεξικόν, Τόμος Α΄
ΘΑΝΑΣΗΣ ΠΑΠΟΥΛΙΑΣ (2006). Τα άγρια φαγώσιμα χόρτα του βουνού και του κάμπου. Αθήνα: Εκδόσεις ΨΥΧΑΛΑΛΟΥ
María de Cortes Sánchez-Mata & Javier Tardío, Mediterranean Wild Edible Plants Ethnobotany and Food Composition Tables, Springer 2016
Pinela José, Ana Maria Carvalho, Isabel C.F.R. Ferreira, Wild edible plants: Nutritional and toxicological characteristics, retrieval strategies and importance for today’s society, Food and Chemical Toxicology 110 (2017) 165–188
García-Herrera P, Sánchez-Mata MC, Cámara M, Fernández-Ruiz V, Díez-Marqués C, Molina M, Tardío J (2014) Nutrient composition of six wild edible Mediterranean Asteraceae plants of dietary interest. J Food Compos Anal 34:163–170
Barros L, Dueñas M, Ferreira ICFR, Carvalho AM, Santos-Buelga C (2011) Use of HPLC– DAD–ESI/MS to profile phenolic compounds in edible wild greens from Portugal, Food Chemistry 127 (2011) 169–173
Morales P, Fernández-Ruiz V, Sánchez-Mata MC, Cámara M, Tardío J (2015) Optimization and pplication of FL-HPLC for folates analysis in 20 species of Mediterranean wild vegetables. ood Anal Method 8:302–311
Morales P, Ferreira ICFR, Carvalho AM, Sánchez-Mata MC, Cámara M, Tardío J (2012b) Fatty acids profiles of some Spanish wild vegetables. Food Sci Technol Int 18(3):281–290
Morales P, Carvalho AM, Sánchez-Mata, MC Cámara M, Molina M, Ferreira ICFR (2012) Tocopherol composition and antioxidant activity of spanish wild vegetables. J Gen Resour Crop Evol 59:851–863
Morales Patricia Gómez (2011) Vegetales silvestres de uso alimentario: determinación de compuestos bioactivos y capacidad antioxidante. PhD Thesis. Universidad Complutense de Madrid
Morales P, Carvalho AM, Sánchez-Mata, MC Cámara M, Molina M, Ferreira ICFR (2012) Tocopherol composition and antioxidant activity of spanish wild vegetables. J Gen Resour Crop Evol 59:851–863
https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:842893-1#synonyms
https://systhmatikhbotanikh.blogspot.com/2021/03/apiaceae-umbelliferae.html
https://en.wikipedia.org/wiki/Apium_nodiflorum
https://portal.cybertaxonomy.org/flora-greece/intro
https://plantnet.rbgsyd.nsw.gov.au/cgi-bin/NSWfl.pl?page=nswfl&lvl=sp&name=Helosciadium~nodiflorum