Bryonia cretica Βρυωνία Φαρμακιά

Όλα τα μέρη του φυτού Bryonia cretica Βρυωνία Φαρμακιά είναι τοξικά και θέλει προσοχή, σαράντα μούρα αποτελούν θανατηφόρα δόση για τον άνθρωπο, μικρότερες δόσεις προκαλούν έντονο γαστρεντερικό ερεθισμό, εμετό και ναυτία.

Επιστημονική ονομασία: Bryonia cretica L.

Συνώνυμα: Bryonia cretica var. monoica Nábělek, Bryonia cretica f. monoica (Nábělek) Feinbrun

Ελληνική ονομασία: Βρυωνία η κρητική

Κοινές-Λαϊκές ονομασίες: Αγριόκλημα, Αγριοκολοκύθα, Αμπελουρίδα, Ποντικοστάφυλο, Οφιοστάφυλο, Θεριόχορτο, Θηριόχορτο, Φαρμακιά

Ετυμολογία: Σύμφωνα με τον Πλίνιο, το όνομα Bryonia προέρχεται από το ελληνικό bryo και bryéin, που σημαίνει «αναπτύσσομαι» ή «βλασταίνει πλούσια» και αναφέρεται στους μίσχους που φυτρώνουν γρήγορα και πολυάριθμα από τη ρίζα. Το Cretica προέρχεται από το λατινικό créticus ή το ελληνικό Κρητικός και υποδηλώνει την κρητική καταγωγή του φυτού

Ιστορικές Αναφορές

Το φυτό έχει θεραπευτικές ιδιότητες που ήταν γνωστές από την αρχαιότητα, αλλά δεν είναι χωρίς κινδύνους. Πιθανώς σε αυτό το είδος να αναφέρεται ο Θεόστρατος ως η άμπελος η άγρια.

Ο Διοσκουρίδης ονόμαζε το φυτό λευκή άμπελο και σημείωνε ότι κατάπλασμα φτιαγμένο από φύλλα και καρπούς του φυτού, έκανε καλό σε γαγγραινώδη ή άτονα έλκη. Παράλληλα όμως τόνιζε ότι η ανεξέλεγκτη χρήση του φυτού μπορούσε να είναι επικίνδυνη.

Ο Ιπποκράτης χρησιμοποιούσε το φυτό για τον τέτανο.Η ρίζα του φυτού είναι πικρή και προκαλεί ναυτία. Περιέχει όμως πολύ άμυλο και για τον λόγο αυτό σε δύσκολους καιρούς τη χρησιμοποιούσαν για την παρασκευή του ψωμιού.

Περιγραφή:

Το Bryonia cretica είναι ένα δίοικο πολυετής, ποώδη αναρριχητικό κλήμα της οικογένειας των Cucurbitaceae, βλαστούς έως 7 μέτρα, με αδιακλάδιστους έλικες. Η ρίζα του είναι δύσοσμη, μεγάλη, όσο ένα παντζάρι και μπορεί να ζυγίζει έως και 2,5 κιλά., κονδυλώδη, κιτρινωπή με λευκή σάρκα.

Τα φύλλα είναι ωοειδή, παλαμοειδή-καρδιοειδή, τρίλοβα ή πεντάλοβα με το κεντρικό συνήθως μακρύτερο από τα πλευρικά, με χείλη τριχωτά και με λευκές νευρώσεις.

Έχει λευκό-πράσινα άνθη, φυτρώνουν στις μασχάλες, σε ομάδες μορφής σκιαδίου, στο ίδιο φυτό βρίσκονται αρσενικά και θηλυκά άνθη. Τα αρσενικά είναι μεγαλύτερα από τα θηλυκά και με ποδίσκο της ταξιανθίας τους μικρότερο ή ίσο του αντίστοιχου φύλλου. Περίοδος ανθοφορίας από τον Ιανουάριο έως τον Σεπτέμβριο.

Ο καρπός είναι κόκκινο-πορτοκαλί, με μέγεθος μπιζελιού 1,5 εκατοστού που μαυρίζουν καθώς ωριμάζουν.

Eίναι ευρέως διαδεδομένο, από την Κεντρική Ευρώπη έως τη Θάλασσα της Ιαπωνίας, την Κεντρική και Νότια Ευρώπη και στη Βόρεια Αφρική. Το συναντάμε σε φράχτες, σε θάμνους, υγρά δάση και στις άκρες των δασών κυρίως στην ηπειρωτική Ελλάδα. Στην χώρα μας φύονται 3 είδη:

το Βρυωνία η δίοικος – Bryonia dioica
το Βρυωνία η λευκή – Bryonia alba και
το Βρυωνία η κρητική – Bryonia cretica

Μοιάζει με το Bryonia dioica που δεν έχει λευκές νευρώσεις στα φύλλα.

Τοξικότητα:

Το φυτό Bryonia cretica είναι δηλητηριώδη, περιέχει το δηλητηριώδες αλκαλοειδές βρυονίνη, γλυκοζίτες, πτητικό έλαιο, φλαβονοειδή, τριτερπένια και ταννίνες.

Οι σαπωνίνες που περιέχονται στους καρπούς μπορεί να προκαλέσουν αιμόλυση.

Η ρητίνη που περιέχει το φυτό, έχει ισχυρές καθαρτικές ιδιότητες και μπορεί να προκαλέσει ισχυρή διάρροια, ακόμη και στις μικρότερες δόσεις.

Όταν έρθει σε απ’ ευθείας επαφή με το δέρμα, το ερεθίζει και προκαλεί φουσκάλες.

Σε περίπτωση δηλητηρίασης λόγω υπερβολικής δόσης τα συμπτώματα είναι ακατάσχετη διάρροια, εμέτους, ψύξεις, ιδρώτες, σπασμούς, ίλιγγο, κώμα, φλεγμονές και αιμορραγία του πεπτικού σωλήνα. Αντίδοτο κατά της δηλητηρίασης είναι η τανίνη, ενώ είναι απαραίτητη η άμεση πρόκληση εμέτου.

Θεραπευτικές ιδιότητες:

Σήμερα χρησιμοποιείται για φαρμακευτικούς σκοπούς η σαρκώδης και γαλακτώδης ρίζα.

Είναι ισχυρό καθαρτικό και υπακτικό, χορηγείται για πλευρίτιδα, ρευματισμούς, ποδάγρα, για προβλήματα φλεγμονών όπως έλκη, άσθμα, βρογχίτιδα.

Όταν εφαρμόζεται πάνω στο δέρμα, η σάρκα της ρίζας είναι καταπραϋντική, επουλώνει τους μώλωπες, βοηθά στη θεραπεία ρευματισμών και νευραλγιών, σπασμολυτική και αντικαθιστά τα καταπλάσματα σιναπιού. Προσοχή μην έρθει σε απ’ ευθείας επαφή με το δέρμα, το ερεθίζει και προκαλεί φουσκάλες.

Το βάμμα της ρίζας χρησιμοποιείται κατά της λαρυγγίτιδας, της τραχειίτιδας, της βρογχίτιδας, της πνευμονίας, της πλευρίτιδας, των μυϊκών ρευματισμών, της οξείας ή χρόνιας πολυαρθρίτιδας, της ισχιαλγίας κ.α.

Ως ομοιοπαθητικό φάρμακο

Στην ομοιοπαθητική η βρυωνία χρησιμοποιείται κυρίως σε οξείες καταστάσεις, όπου υπάρχει μεγάλη επιδείνωση σε οσφυαλγία, πνευμονία, κολικούς, κακώσεις, κατάγματα, πονοκεφάλους και ημικρανίες ενώ βελτιώνει η ακινητοποίηση και η πίεση.

Επίσης όπου υπάρχει μεγάλη δίψα και δυσκοιλιότητα.

Αντενδείξεις:

Όλα τα μέρη του φυτού είναι τοξικά και θέλει προσοχή, σαράντα μούρα αποτελούν θανατηφόρα δόση για τον άνθρωπο, μικρότερες δόσεις προκαλούν έντονο γαστρεντερικό ερεθισμό, εμετό και ναυτία.

Όλα τα μέρη του φυτού είναι τοξικά.

Η παρουσίαση των βοτάνων σε καμιά περίπτωση δεν αποτελεί συνταγή και έχει καθαρά ενημερωτικό χαρακτήρα.