Βλίτο κόκκινο ή πράσινο είναι ένα χόρτο με λίγες θερμίδες και πολλά οφέλη για την υγεία μας. Μπορεί να προστεθεί σε πολλές συνταγές αλλά κυρίως καταναλώνεται σαν μια δροσερή καλοκαιρινή σαλάτα. Θέλει προσοχή όμως στην ποσότητα που θα καταναλωθεί από κάποιες ομάδες λόγω των παρενεργειών που έχει.
Βλήτα ή βλίτα
Βλήτα ή βλίτα
Βλήτα ή βλίτα, κόκκινο ή πράσινο είναι ένα χόρτο με λίγες θερμίδες και πολλά οφέλη για την υγεία μας. Μπορεί να προστεθεί σε πολλές συνταγές αλλά κυρίως καταναλώνεται σαν μια δροσερή καλοκαιρινή σαλάτα. Θέλει προσοχή όμως στην ποσότητα που θα καταναλωθεί από κάποιες ομάδες λόγω των παρενεργειών που έχει.
Τα βλήτα ή βλίτα είναι ετήσιο φυτό της οικογένειας των αμαρανθοειδών Amaranthus, που είναι ένα γένος μέσα στην οικογένεια των Amaranthaceae.
Από την οικογένεια των Amaranthus τα κυριότερα είδη που συλλέγονται είναι το Amaranthus blitum L., Amaranthus hybridus L., Amaranthus caudatus L, Amaranthus cruentus L. και το Amaranthus retroflexus L. Όλα είναι ιθαγενές της περιοχής της Μεσογείου και ευρέως διαδομένα στη χώρα μας, φύονται ως ζιζάνια σε θερινές καλλιέργειας, σε ηλιόλουστες τοποθεσίες και πάντα σε χαμηλά υψόμετρα.
Εκτιμώνται ιδιαιτέρως στην ελληνική κουζίνα όπου τα φύλλα και οι τρυφεροί βλαστοί τους, το καλοκαίρι, τρώγονται βραστά με ελαιόλαδο, λεμόνι και αλάτι..
Βλήτα οι ιδιότητες και τα οφέλη από την κατανάλωσή τους
Τα υπέργεια τμήματα των φυτών του γένους Amaranthus έχουν χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν ως διουρητικά, ευστόμαχα, αντιπυρετικά, υπακτικά, για την επούλωση ήπιων φλεγμονών του δέρματος αλλά και για κοσμητολογικούς σκοπούς όπως ο καθαρισμός του στόματος.
Οι ρίζες των φυτών έχουν αξιοποιηθεί ως εμετικά, σε περιπτώσεις δυσεντερίας, για τη μείωση της έμμηνου ρύσεως, ως αντίδοτο στο δήγμα σκορπιού αλλά ακόμα και στη θεραπεία της λέπρας.
Πρόσφατες μελέτες επιβεβαιώνουν την in vitro αντιοξειδωτική, αντιφλεγμονώδη, ανθελμινθική και αντιμικροβιακή έναντι ανθρωποπαθογόνων βακτηρίων δράση, των εκχυλισμάτων φυτών του γένους Amaranthus.
Βλήτα και διαβήτης
Σε έρευνα των Krishnamurthy et al. (2011) το μεθανολικού εκχυλίσματος των φύλλων του Amaranthus viridis έδρασε με παρόμοιο τρόπο με τη γλιβενκλαμίδη (τυπικό φάρμακο) στη μείωση του αυξημένου επιπέδου γλυκόζης στο αίμα και του προφίλ λιπιδίων των διαβητικών αρουραίων που προκαλούνται από στρεπτοζοκίνη.
Τα αποτελέσματα παρέχουν φαρμακολογικές αποδείξεις για τον λαϊκό ισχυρισμό ότι τα βλήτα έχουν αντιδιαβητικές και υπολιπιδαιμικές ιδιότητες.
Βιοδραστικά συστατικά
Έντονη είναι επίσης η παρουσία τριτερπενικών σαπωνινών, ιδιαιτέρως στο γένος Amaranthus ενώ το προφίλ συμπληρώνεται από τερπένια, στερόλες, με κυριότερες τη σπιναστερόλη και 7-στιγμαστερόλη, φλαβονοειδή και άλλες φαινολικές ενώσεις.
Ειδικότερα οι σαπωνίνες, αποτελούν μόρια υψηλού βιολογικού ενδιαφέροντος καθώς παρουσιάζουν ένα μεγάλο φάσμα δράσεων, μεταξύ των οποίων η κυτταροτοξική, αντιφλεγμονώδης, αντιδιαβητική, ηπατοπροστατευτική και υπολιπιδαιμική.
Όλα τα μέρη του φυτού περιέχουν ουσίες ευεργετικές για τη φυσιολογική λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού όπως λινολενικό οξύ, λινελαϊκό οξύ, παλμιτικό οξύ, ελαϊκό οξύ και στεατικό οξύ.
Φλαβονοειδή
Τα φλαβονοειδή είναι μια από τις πιο πολυάριθμες και ευρέως διαδεδομένες ομάδες φαινολικών ενώσεων στα ανώτερα φυτά.
Ορισμένα από αυτά, λόγω της φαινολικής τους δομής είναι γνωστό ότι εμπλέκονται στη διαδικασία επούλωσης ασθενειών που προκαλούνται από ελεύθερες ρίζες, συμπεριλαμβανομένου του διαβήτη. Το μεθανολικού εκχυλίσματος των φύλλων του Amaranthus viridis διαθέτει φλαβονοειδή ως τον κύριο αντιδιαβητικό παράγοντα.
Βλήτα και παρενέργειες
Αν και όλα τα μέρη του φυτού είναι εδώδιμα, η κατανάλωση του θα πρέπει να γίνεται με προσοχή για τους εξής λόγους:
Τα φύλλα περιέχουν ποσότητα οξαλικού οξέος που μπορεί δυνητικά να προκαλέσει πέτρα στα νεφρά και ουρική αρθρίτιδα, μετά από μακροχρόνια και μεγάλη κατανάλωση.
Τα φύλλα περιέχουν νιτρικά άλατα, όταν καλλιεργούνται σε εδάφη πλούσια σε νιτρικά, λόγω χρήσης χημικών λιπασμάτων. Τα νιτρικά άλατα εμπλέκονται σε διάφορα προβλήματα υγείας όπως καρκίνος του στομάχου. Το πρόβλημα αντιμετωπίζεται με την επιλογή φυτών που έχουν αναπτυχθεί σε εδάφη χωρίς λιπάσματα ή με προηγούμενο βρασμό των φύλλων και απόρριψη του νερού που περιέχει τα οξαλικά και νιτρικά.
Τα βλήτα που έχουν μαγειρευτεί καλό είναι να μην αναθερμαίνονται, διότι τα νιτρικά άλατα που περιέχουν μετατρέπονται σε νιτρώδη, τα οποία είναι βλαβερά για την υγεία και ειδικά για τα παιδιά.
Η οικογένεια Amaranthaceae
Τα Amaranthaceae είναι ανθοφόρα φυτά με παγκόσμια εξάπλωση με εντονότερη παρουσία στην Αμερική και την Αφρική. Περιλαμβάνει την πρώην οικογένεια χηνοπόδιων Chenopodiaceae και αποτελείται περίπου από 165 γένη και 2.040 είδη, καθιστώντας την πιο πλούσια σε είδη γενεαλογία εντός της μητρικής της τάξης Caryophyllales.
Στο σύστημα APG IV του 2016, όπως και στις προηγούμενες ταξινομήσεις Angiosperm Phylogeny Group, η οικογένεια τοποθετείται στην τάξη Caryophyllales και περιλαμβάνει τα φυτά που παλαιότερα αντιμετωπίζονταν ως οικογένεια Chenopodiaceae.
Ορισμένα γένη της οικογένειας χρησιμοποιούνται ως εδώδιμα λαχανικά (κυρίως το γένος Amaranthus), ενώ άλλα ως καλλωπιστικά φυτά όπως φυτά του γένους Alternanthera, Amaranthus, Celosia και Iresine. Πολλά φυτά της οικογένειας έχουν αξιοποιηθεί στην παραδοσιακή θεραπευτική πολλών λαών ως αντιβηχικά, αντιπυρετικά, αντιδιαρροϊκά, ευστόμαχα, διουρητικά, στυπτικά, εμετικά, υπακτικά, αντιρευματικά αλλά ακόμα και ως εκτρωτικά και αντιπαραισθησιογόνα.
Τα Amaranthaceae είναι μια διαδεδομένη και κοσμοπολίτικη οικογένεια από τις τροπικές έως τις ψυχρές εύκρατες περιοχές. Τα Amaranthaceae (sensu stricto) είναι κυρίως τροπικά, ενώ τα πρώην Chenopodiaceae κατάγονται από τις ξηρές εύκρατες και θερμές εύκρατες περιοχές. Πολλά από τα είδη είναι αλόφυτα, ανέχονται τα αλμυρά εδάφη ή αναπτύσσονται σε ξηρές στέπες ή ημιερήμους.
Βιοδραστικά συστατικά στην οικογένεια των Chenopodiaceae
Ευρέως διαδεδομένη στα Amaranthaceae είναι η εμφάνιση χρωστικών μπεταλαΐνης, ενώ τα πρώην φυτά της Chenopodiaceae περιέχουν συχνά ισοφλαβονοειδή.
Ως προς το φυτοχημικό προφίλ, βασικότερο χαρακτηριστικό της οικογένειας Amaranthaceae αποτελεί η ύπαρξη μπεταλαϊνών, χρωστικών που ανήκουν στην κατηγορία των ινδολικών αλκαλοειδών.
Οι ενώσεις αυτές βρίσκουν εφαρμογή στη βιομηχανία τροφίμων και ποτών και παρουσιάζουν ενδιαφέρουσες βιολογικές δράσεις.
Συγκεκριμένα, οι μπεταλαϊνες παρουσιάζουν ισχυρή αντιοξειδωτική δράση τόσο σε in vitro όσο και in vivo πειράματα, αντιφλεγμονώδη, αντικαρκινική και χημειοπροστατευτική δράση, χωρίς να παρουσιάζουν τοξικότητα ή να προκαλούν την εκδήλωση αλλεργικών αντιδράσεων.
Στα φυτά της οικογένειας απαντώνται τόσο οι κίτρινες μπεταξανθίνες όσο και οι μωβ μπετακυανίνες με κυριότερους εκπροσώπους την αμαρανθίνη και την μπετανίνη.
Σύντομη Περιγραφή του γένους Amaranthus
Φυτό
Συνήθως είναι ετήσιες και σπάνια πολυετείς, κατακείμενες έως όρθιες πόες.
Φύλλα
Τα φύλλα είναι απλά, εναλλασσόμενα ή αντίθετα, άμισχα, ολόκληρα ή όχι. Τα βράκτια φύλλα είναι υαλώδη, μεμφρανώδη, λευκά ή χρωματιστά.
Άνθος
Τα άνθη είναι ερμαφρόδιτα ή μονογενή (φυτά δυοϊκά, πολύγαμα ή μονοϊκά), κυρίως ακτινομορφικά, συνήθως με 2 βράκτια φύλλα.
Καρπός
Ο καρπός είναι μία κάψα, με λεπτά μεμβρανώδη τοιχώματα, διαρρηκτός ή αδιάρρηκτος, με 1 σπέρμα.
Βιβλιογραφία:
- Μπαξεβάνης Νικόλαος (2021) Βρώσιμα άγρια χόρτα της Ελληνικής υπαίθρου – Ανασκόπηση στη φυτοχημική σύσταση και στη χρήση τους ως πηγή βιοδραστικών ουσιών της Μεσογειακής διατροφής, Πτυχιακή εργασία, Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής Τμήμα Επιστήμης και Τεχνολογίας Τροφίμων
- Μικροπούλου Ελένη Βασκανή (2017). Φυτοχημική Μελέτη Αφεψημάτων Εδώδιμων Χόρτων που Καταναλώνονται Παραδοσιακά στην Ελλάδα. Πτυχιακή Εργασία, Τομές Φαρμακογνωσίας και Χημείας Φυσικών Προϊόντων, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
- Abu Ziada, M. E., El-Halawany, E. F., Mashaly, I. A. & Masoud, G. F. Autecology and Phytochemistry of Genus Amaranthus in the Nile Delta, Egypt. Asian J. Plant Sci. 7, 119–129 (2008).
- Amin, I., Norazaidah, Y. & Hainida, K. I. E. Antioxidant activity and phenolic content of raw and blanched Amaranthus species. Food Chem. 94, 47–52 (2006)
- Amornrit, W. & Santiyanont, R. Effect of amaranthus on advanced glycation endproducts induced cytotoxicity and proinflammatory cytokine gene expression in SHSY5Y cells. Molecules 20, 17288–17308 (2015).
- Yilmaz-Ozden, T. et al. Carbon tetrachloride-induced kidney damage and protective effect of Amaranthus lividus L. in rats. Toxicol. Ind. Health 32, 1143–1152 (2016).
- Rahman, A. H. M. M. & Gulshana, M. I. A. Taxonomy and Medicinal Uses on Amaranthaceae Family of Rajshahi, Bangladesh. Appl. Ecol. Environ. Sci. 2, 54–59 (2014).
- Yong Ma, Dongyang Liu, Hong Cheng, Rainer W. Bussmann, Huajie He, Zhiyong Guo, Bo Liu Ethnobotanical study of medicinal plants used by Miao people in Jijiezi, Yunnan, China, Ethnobotany Research and Applications, July 2019
- Mikropoulou Eleni V., Konstantina Vougogiannopoulou, Eleftherios Kalpoutzakis, Aimilia D. Sklirou, Zoi Skaperda, Joëlle Houriet, Jean-Luc Wolfender, Ioannis P. Trougakos, Dimitrios Kouretas, Maria Halabalaki & Sofia Mitakou (2018) Phytochemical Composition of the Decoctions of Greek Edible Greens (Chórta) and Evaluation of Antioxidant and Cytotoxic Properties, Molecules 2018, 23, 1541
- Chong, P.H.; Yusof, Y.A.; Aziz, M.G.; Mohd Nazli, N.; Chin, N.L.; Syed Muhammad, S.K. Evaluation of solvent extraction of Amaranth betacyanins using multivariate analysis. Int. Food Res. J. 2014, 21, 1569–1573.
- Cai, Y.Z.; Sun, M.; Corke, H. Characterization and application of betalain pigments from plants of the Amaranthaceae. Trends Food Sci. Technol. 2005, 16, 370–376.
- Girija Krishnamurthy , Kuruba Lakshman , Nagaraj Pruthvi ,και Pulla Udaya Chandrika (2011), Antihyperglycemic and hypolipidemic activity of methanolic extract of Amaranthus viridis leaves in experimental diabetes, Indian J Pharmacol. 2011 Jul-Aug; 43(4): 450–454.
- Σαββανάκη Βασιλική Στέργιου (2014) Φυτοχημική ανάλυση του φυτού Amaranthus retroflexus και in vitro μελέτη αντιοξειδωτικής ικανότητας, αντιφλεγμονώδους δράσης και αναστολής της αναγωγάσης της αλδόζης, Μεταπτυχιακές Διατριβές, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Σχολή Επιστημών Υγείας, Τμήμα Φαρμακευτικής
- www.agriamanitaria.gr/amaranthus-retroflexus
- http://portal.cybertaxonomy.org/flora-greece/intro
- https://systhmatikhbotanikh.blogspot.com/2021/03/amaranthaceae.html
- https://en.wikipedia.org/wiki/Amaranthaceae
- http://www.theplantlist.org/
Σου αρέσει αυτή τη δημοσίευση; Μοιράσου το με φίλους!
Δείτε επίσης:
