Frangula alnus Φράγκουλα η άλνος
Frangula alnus Φράγκουλα η άλνος
Στην χώρα μας το Frangula alnus Φράγκουλα η άλνος απαντάται στην Μακεδονία, Πίνδο, Στερεά Ελλάδα και στη Πελοπόννησο.
Επιστημονική ονομασία: Frangula alnus Mill.
Συνώνυμα: Rhamnus frangula L., Frangula atlantica Grubov, Frangula dodonei Ard. nom. inval., Frangula frangula H.Karst., Frangula nigra Samp., Frangula pentapetala Gilib., Frangula vulgaris Hill, Girtanneria frangula Neck.
Ελληνική ονομασία: Φράγκουλα η άλνος, Ράμνος η φράγκουλα
Αγγλική ονομασία: Alder buckthorn, Glossy buckthorn, Breaking buckthorn.
Κοινές-Λαϊκές ονομασίες: Φραγκούλη, Φραγκούλα, Βουρβουλιά, Λευκαγκαθιά
Ετυμολογία: Το όνομα του γένους προέρχεται από το λατινικό «frangere» = σπάσιμο, σε σχέση με την ευθραυστότητα των κλαδιών, το alnus αναφέρεται στη συσχέτισή του με τα σκλήθρα ( Alnus ) και τις σε υγρές τοποθεσίες που φύεται.
Περιγραφή:
Φυλλοβόλο δενδρύλλιο ή θάμνος της οικογένειας των Rhamnaceae με ύψος από 3 έως 6 m, πυκνόκλαδος, φλοιός μοβ-γκρι με λευκές φακές, κλαδιά ιξώδη, οφθαλμοί χωρίς λέπια. Σπάνια σχηματίζει μικρό δέντρο με διάμετρο κορμού έως 20 cm
Φύλλα πράσινα, δερματώδης, εναλλασσόμενα, ωοειδή, λειόχειλα, ελαφρά κυματιστά, με μίσχο γκριζωπό 8-15 mm, με 8-12 ζεύγη δευτερεύων νευρώσεων.
Άνθη ερμαφρόδιτα, μικρά 3–5 mm, δυσδιάκριτα, σε μίσχους 1 cm, συγκεντρωμένα στις μασχάλες των φύλλων σε ομαδοποιημένες ταξιανθίες. Η κάθε ταξιανθία αποτελείται από πέντε λευκό-πρασινωπά πέταλα και πέντε κοκκινωπά, ανεστραμμένα ωοειδή πέταλα με αμβλύ άκρο. Υπάρχουν πέντε ανθήρες που είναι κοντοί και ένας ύπερος. Περίοδος ανθοφορίας από τον Μάιο έως τον Ιούνιο.
Ο καρπός είναι δρύπη γυαλιστερή, σαρκώδη, σφαιρική, έως 6-10 mm, στην αρχή πράσινος μετά κόκκινος και τέλος μαύρος. Περιέχει δύο ή τρεις σπόρους, ανοιχτό-καφέ χρώματος και 5 mm διάμετρο. Οι καρποί συλλέγονται από τον Αύγουστο έως τον Σεπτέμβριο.
Βιότοπος-Οικολογία:
Αναπτύσσεται σε υγρές, όξινες και ουδέτερες τοποθεσίες της Ευρώπης, της Βόρειας Αφρικής και της Ασίας. Στην χώρα μας το Frangula alnus απαντάται στην Μακεδονία, Πίνδο, Στερεά Ελλάδα και στη Πελοπόννησο. Αναπτύσσεται σε υγρά εδάφη σε ανοιχτά δάση, θάμνους, φράχτες και έλη, ευδοκιμεί καλά στο ηλιακό φως και τη μέτρια σκιά, και λιγότερο σε πυκνή σκιά. Προτιμά τα όξινα εδάφη αν και θα αναπτυχθεί και σε ουδέτερα εδάφη.
Τα άνθη του είναι πολύτιμα για τις μέλισσες και οι καρποί σημαντική πηγή τροφής για τα πουλιά, ιδιαίτερα για τις τσίχλες.
Ομοιότητες:
Το γένος Paliurus έχει παράφυλλα ακανθωτά, παραμένοντα, νεαρούς βλαστούς τριχωτούς και καρπό ξηρό, με πτερύγια.
Το γένος Ziziphus έχει παράφυλλα ακανθωτά, παραμένοντα, νεαρούς βλαστούς άτριχοι και καρπό σαρκώδη, χωρίς πτερύγια.
Το γένος Rhamnus έχει παράφυλλα μαλακά, συχνά πέφτουν, χειμερινοί οφθαλμοί με λέπια, άνθη συνήθως 4-μερή, συχνά μονογενή
Το γένος Frangula έχει παράφυλλα μαλακά, συχνά πέφτουν, χειμερινοί οφθαλμοί με γυμνοί, άνθη συνήθως 5-μερή, ερμαφρόδιτα.
Το Frangula rupestris έχει μικρότερες διαστάσεις, φλοιό χωρίς λευκές φακές και προτιμά τα ξηρά περιβάλλοντα.
Το Rhamnus pumila Turra έχει φύλλα παρόμοιας όψης και μεγαλώνει ως έρπων θάμνος, εξίσου σε ασβεστολιθικούς βράχους και σε γκρεμούς, αλλά έχει πρασινοκίτρινα τετραμερή άνθη και μεγαλώνει σε πολύ μεγαλύτερα υψόμετρα, πολύ σπάνια να φτάσει μέχρι τα 300 μέτρα.
Εδωδιμότητα-Τοξικότητα:
Ο φλοιός και οι καρποί του φυτού είναι τοξικοί. Η κατανάλωση φρέσκου φλοιού μπορεί να προκαλέσει ναυτία, εμετούς και κολικούς. Κατά την αποξήρανση τα συστατικά που προκαλούν τοξικότητα καταστρέφονται.
Το αφέψημα του φλοιού να μη χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις εντερικής απόφραξης, στένωσης, ατονίας, φλεγμονώδους νόσου του παχέος εντέρου, σκωληκοειδίτιδας, κοιλιακού άλγους άγνωστης προέλευσης. Να αποφύγετε τη μακροχρόνια χρήση, συνιστάται δύο εβδομάδες υπό ιατρική επίβλεψη.
Φυτοχημική σύσταση, Οφέλη στην υγεία:
Το Frangula alnus χρησιμοποιείται ιατρικά ως ήπιο καθαρτικό τουλάχιστον από τον Μεσαίωνα.
Ο φλοιός και οι βλαστοί του φυτού περιέχουν αρκετές βιοδραστικές ενώσεις, τανίνες, φλαβονοειδή, διάφορες φαινόλες, ανθρόνες και ανθροκινόνες όπως φραγκουλαροσίδιο, φραγκουλίνη, εμοδίνη, φραγκουλαμοδίνη (γλυκοσίδια), γλυκοφραγκουλίνη Α και Β (διγλυκοσίδια της αιμοδίνης), κασκαροσίδια.
Ο φλοιός χρησιμοποιείται ως καθαρτικό αφού πρώτα τον βράσουμε για αρκετές ώρες, ώστε να μετατραπούν οι ουσίες που προκαλούν εμετό σε καθαρτικές. Αυτή η μετατροπή λαμβάνει χώρα και αν αποθηκεύσουμε το φλοιό για ένα με δύο χρόνο πριν το χρησιμοποιήσουμε. Επίσης μπορεί να ψηθεί στο φούρνο για μία ώρα τουλάχιστον πριν χρησιμοποιηθεί αλλά θα γίνει πικρός. Ακόμη και ο αποξηραμένος φλοιός μπορεί να είναι επικίνδυνος εάν ληφθεί σε υπερβολική ποσότητα. Αυτή η αναφορά μάλλον αναφέρεται μόνι για τον φλοιό.
Ο αποξηραμένος φλοιός περιέχεται συνήθως σε μείγματα βοτάνων που δίνονται ως τονωτικά για τον καθαρισμό του οργανισμού, πωλείται όμως και μόνος του ως αφέψημα.
Το αφέψημα του αποξηραμένου φλοιού έχει ήπια καθαρκτική επίδραση που είναι κατάλληλη κυρίως για το καθαρισμό του παχέως εντέρου.
Είναι ένα από τα καλύτερα φάρμακα για την δυσκοιλιότητα, χωρίς να ερεθίζει το έντερο, λόγω της ανθρακινόνης 3-7% που περιέχεται. Αυτές δρουν στο τοίχωμα του παχέος εντέρου διεγείροντας την κινητικότητα του περίπου 8 – 12 ώρες μετά την κατάποση. Είναι τόσο ήπια και αποτελεσματική θεραπεία όταν συνταγογραφείται στις σωστές δόσεις που είναι απολύτως ασφαλής για χρήση σε παιδιά και έγκυες γυναίκες.
Μπορεί να λειτουργήσει θετικά στην ανεπάρκεια της χολής, καθώς διεγείρει την έξοδο της χολής από τη χοληδόχο κύστη. Χρησιμοποιείται επίσης για τη θεραπεία του κοιλιακού φουσκώματος, της ηπατίτιδας, της κίρρωσης, του ίκτερου και των προβλημάτων του ήπατος.
Στη λαϊκή ιατρική ο φλοιός έχει χρησιμοποιηθεί εξωτερικά για τη θεραπεία ασθενειών των ούλων και προσβολών του τριχωτού της κεφαλής, για την καταπολεμήσει τις ψείρες του τριχωτού, ενώ χρησιμοποιείται ακόμη ενάντια στις λειχήνες αλλά και ως λοσιόν για μικρούς ερεθισμούς του δέρματος.
Υπάρχουν μελέτες που αποδεικνύουν ότι τα εκχυλίσματα που παρασκευάζονται με το φλοιό του φυτού αναφέρουν μια αποτελεσματική αντιοξειδωτική δράση και ισχυρή αντιμικροβιακή δράση.
Συνιστάται ως συντηρητικό πρόσθετο στη βιομηχανία τροφίμων και στη φαρμακευτική βιομηχανία, ως φυσικό αντιοξειδωτικό και αντιμικροβιακό παράγοντα.
Ο φλοιός μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως κίτρινη χρωστική για να βάψει υφάσματα ενώ τα άγουρα μούρα δίνουν μια πράσινη. Χρησιμοποιείται πολύ στη Ρωσία και μαυρίζει όταν αναμιγνύεται με άλατα σιδήρου. Μια μπλε ή γκρι βαφή λαμβάνεται από τα ώριμα μούρα.
Ο ξυλάνθρακας είναι πολύτιμος για την παρασκευή πυρίτιδας , καθώς θεωρείται το καλύτερο ξύλο για το σκοπό αυτό.
Η παρουσίαση των βοτάνων σε καμιά περίπτωση δεν αποτελεί συνταγή και έχει καθαρά ενημερωτικό χαρακτήρα.
Βιβλιογραφία:
- www.theplantlist.org
- powo-science-kew-org.translate.goog/taxon,
- portal.cybertaxonomy.org/flora-greece,
- https://www.greekflora.gr/el/flowers/2703/Frangula-rupestris,
- Εικονογραφημένον Βοτανικόν – Φυτολογικόν Λεξικόν, Τόμος Z΄, Βιβλίο
- Kremer, I. Kosalec, M. Locatelli, F. Epifano, S. Genovese, G. Carlucci, M. Zovko Koncˇic, 2012, Anthraquinone profiles, antioxidant and antimicrobial properties of Frangula rupestris (Scop.) Schur and Frangula alnus Mill. bark, Food Chemistry 131 (2012) 1174–1180
- ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΤΡΙΓΚΑΣ ΛΕΚΤΟΡΑΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΒΟΤΑΝΙΚΗ ΚΛΕΙΔΕΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΣΠΕΡΜΑΤΟΦΥΤΩΝ ΑΘΗΝΑ 2012, ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ, Βιβλίο
- pfaf.org/user
- en.wikipedia.org/wiki
- el.thpanorama.com
- www.ema.europa.eu
Σου αρέσει αυτή τη δημοσίευση; Μοιράσου το με φίλους!
Δείτε επίσης:
