Frangula rupestris Φράγκουλα η βραχόφιλη

Στην χώρα μας το Frangula rupestris Φράγκουλα η βραχόφιλη απαντάται στην ηπειρωτική Ελλάδα και στα νησιά Βορείου και Δυτικού Αιγαίου, σε βραχώδεις και ασβεστολιθικές τοποθεσίες, σε ζεστά και ξηρά περιβάλλοντα, αλλά και στα αραιά πευκοδάση όπου είναι συχνά άφθονο, από 0 έως 500 m.

Επιστημονική ονομασία: Frangula rupestris Schur

Συνώνυμα: Frangula wulfenii (Hoppe) Rchb., Rhamnus albanica Pénzes, Rhamnus nicolae Simonk., Rhamnus pumila Wulfen, Rhamnus rumeliacea Friv., Rhamnus rupestris Scop., Rhamnus wulfenii Hoppe

Ελληνική ονομασία: Ράμνος η λειμώνιος

Αγγλική ονομασία: Rock buckthorn

Κοινές-Λαϊκές ονομασίες: Φράγκουλα η βραχόφιλη, Βουρβουλιά.

Ετυμολογία: Το όνομα του γένους προέρχεται από το λατινικό «frangere» = σπάσιμο, σε σχέση με την ευθραυστότητα των κλαδιών, το rupestris αναφέρεται στον βραχώδη βιότοπο που φύεται.

Περιγραφή:

Φυλλοβόλο δενδρύλλιο ή θάμνος της οικογένειας των Rhamnaceae με ύψος από 1 έως 5 m, πυκνόκλαδος, φλοιός μοβ-γκρι, κλαδιά ιξώδη, οφθαλμοί χωρίς λέπια.

Φύλλα πράσινα, δερματώδης, εναλλασσόμενα, ωοειδή, πριονωτά ή όδοντες πεσμένοι προς τα μέσα, ελαφρά κυματιστά, με μίσχο γκριζωπό 5-10 mm, με 5-8 ζεύγη δευτερεύων νευρώσεων.

Άνθη ερμαφρόδιτα, μικρά, δυσδιάκριτα, σε μίσχους 1 cm, συγκεντρωμένα στις μασχάλες των φύλλων σε ομαδοποιημένες ταξιανθίες. Η κάθε ταξιανθία αποτελείται από πέντε λευκό-πρασινωπά πέταλα και πέντε κοκκινωπά, ανεστραμμένα ωοειδή πέταλα με αμβλύ άκρο. Υπάρχουν πέντε ανθήρες που είναι κοντοί και ένας ύπερος. Περίοδος ανθοφορίας από τον Μάιο έως τον Ιούνιο.

Ο καρπός είναι δρύπη γυαλιστερή, σαρκώδη, σφαιρική, έως 4 mm, στην αρχή πράσινος μετά κόκκινος και τέλος μαύρος. Οι καρποί συλλέγονται από τον Αύγουστο έως τον Σεπτέμβριο.

Βιότοπος-Οικολογία:

Είναι ευρέως διαδεδομένος σε όλη την βαλκανική χερσόνησο, στην χώρα μας απαντάται στην ηπειρωτική Ελλάδα και στα νησιά Βορείου και Δυτικού Αιγαίου, σε βραχώδεις και ασβεστολιθικές τοποθεσίες, σε ζεστά και ξηρά περιβάλλοντα, αλλά και στα αραιά πευκοδάση όπου είναι συχνά άφθονο, από 0 έως 500 m.

Ομοιότητες:

Το γένος Paliurus έχει παράφυλλα ακανθωτά, παραμένοντα, νεαρούς βλαστούς τριχωτούς και καρπό ξηρό, με πτερύγια.

Το γένος Ziziphus έχει παράφυλλα ακανθωτά, παραμένοντα, νεαρούς βλαστούς άτριχοι και καρπό σαρκώδη, χωρίς πτερύγια.

Το γένος Rhamnus έχει παράφυλλα μαλακά, συχνά πέφτουν, χειμερινοί οφθαλμοί με λέπια, άνθη συνήθως 4-μερή, συχνά μονογενή

Το γένος Frangula έχει παράφυλλα μαλακά, συχνά πέφτουν, χειμερινοί οφθαλμοί με γυμνοί, άνθη συνήθως 5-μερή, ερμαφρόδιτα.

Το Frangula alnus Mill. (= R. frangula L.) έχει μεγαλύτερες διαστάσεις, φλοιό με λευκές φακές και προτιμά τα υγρά περιβάλλοντα.

Το Rhamnus pumila Turra έχει φύλλα παρόμοιας όψης και μεγαλώνει ως έρπων θάμνος, εξίσου σε ασβεστολιθικούς βράχους και σε γκρεμούς, αλλά έχει πρασινοκίτρινα τετραμερή άνθη και μεγαλώνει σε πολύ μεγαλύτερα υψόμετρα, πολύ σπάνια να φτάσει μέχρι τα 300 μέτρα.

Εδωδιμότητα-Τοξικότητα:

Σύμφωνα με το dryades.units.it, οι καρποί του είναι τοξικοί.

Φυτοχημική σύσταση, Οφέλη στην υγεία:

Ο φλοιός και οι βλαστοί του φυτού περιέχουν αρκετές βιοδραστικές ενώσεις όπως ανθρακινόνες, κυρίως φραγκουλαροσίδιο, φραγκουλίνη, φραγκουλαμοδίνη, αλλά και ταννίνες, φλαβονοειδή, κατεχίνες, βιταμίνη C και λιπαρά οξέα.

Ο φλοιός και οι καρποί έχουν χρησιμοποιηθεί στην λαϊκή ιατρικά ως καθαρτικό λόγω της περιεκτικότητας τους σε ανθρακινόνη.

Το εκχύλισμα του αποξηραμένου φλοιού έχει καθαρτικές ιδιότητες ενώ η νωπή δρόγη εμετικές.

Το φυτό έχει αντιβακτηριδιακές, αντιμυκητιασικές και αντιϊκές ιδιότητες, αυτές οφείλονται στην περιεκτικότητας του σε ανθρακινόνες.

Στην έρευνα του Kremer et al. (2012), φαίνεται ότι τα οφέλη από μια μέτρια χρήση F. rupestris αλλά και του F. alnus μπορεί να είναι χρήσιμα σε διαταραχές που σχετίζονται με το οξειδωτικό στρες και τις μικροβιακές λοιμώξεις.