Alnus glutinosa Σκλήθρο

Το Alnus glutinosa Σκλήθρο είναι αρκετά κοινό στην κεντρική και βόρεια Ελλάδα, αλλά εκτείνεται έως τη ΒΔ Πελοπόννησο, καθώς και σε ορισμένα νησιά (Εύβοια, Άνδρο, Νάξο, Ικαρία, Σαμοθράκη), όπου αναπτύσσεται από το επίπεδο της θάλασσας μέχρι τα 1.500 m.

Το σκλήθρο υγρόφιλο είδος, αντέχει την υπερβολική υγρασία και γι’ αυτό φύεται κατά μήκος ποταμών και ρεμάτων, σχηματίζοντας μικρές συστάδες από αμιγείς φυτοκοινότητες μήκους πολλές φορές πολλών εκατοντάδων μέτρων.Τα ψάρια βρίσκουν καταφύγιο στην ασφάλεια των εκτεθειμένων ριζών την περίοδο των πλημμυρών αλλά και τους καλοκαιρινούς μήνες καθώς η σκιά που προσφέρει στο νερό των ποταμών και των ρεμάτων, μετριάζει τη θερμοκρασία του νερού και ωφελούνται.

Επιστημονική ονομασία: Alnus glutinosa (L.) Gaertn. 1790 subsp. glutinosa.

Συνώνυμα: Alnus rotundifolia, Betula glutinosa

Ελληνική ονομασία: Άλνος ο κολλώδης, Κλήθρα η κολλώδη

Κοινές ονομασίες: Σκλήθρο, Κοινό σκλήθρο, Μαύρο σκλήθρα, Ευρωπαϊκή αχλαδιά, Common alder

Περιγραφή, Βιότοπος:

Είναι φυλλοβόλο δέντρο που ευδοκιμεί σε υγρά εδάφη και αναπτύσσεται κάτω από ευνοϊκές συνθήκες έως τα 30 μέτρα ύψος, ο φλοιός των νεαρών δέντρων είναι λείος, γυαλιστερός και σκούρο-πράσινος, ενώ στα μεγαλύτερα δέντρα γκριζωπός με σχισμές. Έχει αραιή κόμη ωοειδή έως κωνική και με διάμετρο έως 15 μέτρα.

Τα φύλλα είναι αντωοειδή μέχρι σχεδόν στρογγυλά, με παρυφές διπλά πριονωτές και με διάμετρο 4-13 εκ. Η άνω επιφάνεια έχει γυαλιστερό σκούρο πράσινο χρώμα ενώ η κάτω πιο ανοικτό πράσινο. Πολύ ιδιαίτερο γνώρισμα τους αποτελεί η κολλώδης ουσία που παράγεται όταν τα φύλλα του τριφτούν μεταξύ τους, από όπου πήρε και το όνομα του glutinosa. Ο μίσχος, έχει μήκος 1-3 εκατοστά, είναι γυμνός ή ελαφρώς τριχωτός.

Τα άνθη του είναι πράσινα ή κοκκινωπά και φύονται σε ποδισκοφόρους ίουλους. Έχει αρσενικά και θηλυκά άνθη, τα αρσενικά άνθη εμφανίζονται σε μικρές ομάδες στην άκρη των κλαδίσκων από το προηγούμενο της άνθησης καλοκαίρι. Οι θηλυκοί ίουλοι είναι κοντοί. Και φύονται ανά δύο στη μασχάλη βρακτίου. Περίοδος ανθοφορίας από τον Φεβρουάριο έως και τον Απρίλιο, η επικονίαση γίνεται με τον άνεμο.

Ο καρπός είναι κάρυο σε ταξικαρπία μορφής ωοειδείς κωνίσκου με μήκος 1-2,5 cm και με ποδίσκο 1-2 cm, μοιάζουν με μικρά κουκουνάρια. Αρχικά είναι σταχτό-πράσινοι και κολλώδεις, ενώ μετά την ωρίμανση γίνονται καστανόχρωμοι και ξυλώδεις, διατηρούνται στο δένδρο όλο το χειμώνα. Η ωρίμανση των σπόρων γίνεται τον Οκτώβριο και διασκορπίζονται με τον άνεμο και το νερό.

Μελισσικομικό φυτό

Από μελισσοκομικής άποψης το σκλήθρο προσφέρει άφθονη γύρη που δείχνουν να προτιμούν οι μέλισσες. Η προσφορά γύρης δεν διακόπτεται ακόμα και μετά από έντονη νεροποντή και έτσι κερδίζει μια θέση στα σημαντικά μελισσοκομικά φυτά.

Αξίζει να σημειωθεί ότι σε περιοχές που συνυπάρχουν με το ανοιξιάτικο ρείκι οι μέλισσες δείχνουν να αγνοούν παντελώς την ανθοφορία του ρεικιού, τουλάχιστον σε ότι αφορά την συλλογή γύρης που εύκολα διαπιστώνεται.

Επίσης:

Το ξύλο του είναι πολύ ανθεκτικό στο νερό και έχει χρησιμοποιηθεί σε υποβρύχιες βάσεις, για την κατασκευή χαρτιού, για το κάπνισμα τροφίμων (κρέατος και ψαριού), είναι ελαστικό, μαλακό και αρκετά ελαφρύ με αποτέλεσμα να δουλεύεται εύκολα και να χρησιμοποιείται στη ξυλογλυπτική και στην επιπλοποιία.

Το σκλήθρο παρέχει τροφή και καταφύγιο όλο το χρόνο στην άγρια πανίδα, ελάφια, λαγοί, κουνέλια και πουλιά τρέφονται από το δέντρο και τους σπόρους του, επίσης πολλά έντομα, λειχήνες και μύκητες εξαρτώνται πλήρως από το δέντρο.

Ο φλοιός του περιέχει μαύρη δεψική ουσία, κατάλληλη στη βαφή υφασμάτων και δερμάτων.

Θεραπευτικές ιδιότητες, Συνίσταται:

Ο αποξηραμένος φλοιός έχει χρησιμοποιηθεί παραδοσιακά στην ιατρική σαν στυπτικό, δυναμωτικό, καθαρτικό, αιμοστατικό, αντιεμετικό και αντιπυρετικό.

Το αφέψημα του φλοιού έχει χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία από φλεγμονές, ρευματισμούς, φαρυγγίτιδας, πονόλαιμο και ως εμετικό. Η συλλογή του φλοιού γίνεται την Άνοιξη, αποξηραίνεται και φυλάσσεται για μετέπειτα χρήση.

Έρευνα έχει δείξει ότι το εκχυλίσματα των σπόρων έχει δραστικές ιδιότητες εναντίον διαφόρων παθογόνων βακτηρίων.

Καλλιέργεια, Πολλαπλασιασμός:

Προτιμά μέτρια και βαριά εδάφη για την ανάπτυξη του, όπως αυτά δίπλα σε ρυάκια ή ρέματα, αν και η προσαρμοστικότητα του χαρακτήρα του, παρουσιάζει μεγάλα και πολύ ευέλικτα όρια.

Λόγω της συμβιωτικής σχέσης που δημιουργεί με το βακτήριο Frankia alni εμπλουτίζει το έδαφος με άζωτο. Το φυτό προτιμά όξινα, ουδέτερα ή αλκαλικά εδάφη (η καλύτερη ανάπτυξη σε pH > 6). Δύσκολα αναπτύσσεται σε ασβεστώδη εδάφη.

Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να σταθεροποιήσει όχθες ποταμών, να βοηθήσει στον έλεγχο των πλημμυρών, να καθαρίζει το νερό στα βαριά εδάφη και να μετριάσει την θερμοκρασία των υδατικών συστημάτων.

Μπορεί να καλλιεργηθεί σε κακής ποιότητας εδάφη, σε μικτές φυτείες όπως με καρυδιές, εμπλουτίζοντας το έδαφος με άζωτο, αυξάνοντας της παραγωγή των εν λόγω δέντρων.

Πηγή: el.wikipedia.org/wiki, www.greekflora.gr/Alnus-glutinosa-subsp-glutinosa, en.wikipedia.org/wiki/Alnus_glutinosa, kerithromelo.blogspot.com, www.botany.gr, Γ. Κοράκης Δασική Βοτανική Δέντρα & Θάμνοι, www.mikropoli.com, www.pfaf.org, Photography Wikimedia Commons, Photography Wikimedia Commons, Photography Wikimedia Commons

Η παρουσίαση των βοτάνων σε καμιά περίπτωση δεν αποτελεί συνταγή και έχει καθαρά ενημερωτικό χαρακτήρα.