Commelina communis Κομμελίνα η κοινή

Η αγγλική του ονομασία του Commelina communis Κομμελίνα η κοινή είναι Asiatic dayflower ή Day Flower επειδή οι ανθοφορίες διαρκούν μόνο μία ημέρα. Στην Κίνα, το φυτό είναι γνωστό ως yazhicao, ενώ στην Ιαπωνία είναι γνωστό ως tsuyukusa, που σημαίνει «βότανο δροσιάς» (1). Η ελληνική ονομασία του είναι ασιατικό ηλιοτρόπιο ή κομμελίνα η κοινή (14). Το όνομα του γένους τιμά δύο Ολλανδούς βοτανολόγους, τον Jan και τον Kaspar Commelin, οι οποίοι είχαν έναν αδελφό που πέθανε σε μικρή ηλικία και δεν συνέβαλε στη βοτανική. Τα τρία πέταλα του λουλουδιού αντιπροσωπεύουν αυτά τα τρία αδέλφια (12).

Επιστημονική ονομασία: Commelina communis L.

Συνώνυμα: Disecocarpus polygamus (Roth) Hassk., Commelina barbata Bojer, Commelina coreana H.Lév., Commelina polygama Roth, Commelina vulgaris DC., Commelina willdenowii Kunth, Disecocarpus polygamus (Roth) Hassk. (3).

Ελληνική ονομασία: Κομμελίνα η κοινή (14)

Εξάπλωση

Είναι εγγενές σε μεγάλο μέρος της Ανατολικής Ασίας και στα βόρεια τμήματα της Νοτιοανατολικής Ασίας, έχει επίσης εισαχθεί σε περιοχές της κεντρικής και νοτιοανατολικής Ευρώπης και σε μεγάλο μέρος της ανατολικής Βόρειας Αμερικής (1). Στην Ελλάδα είναι ξενικό είδος, έχει ξεφύγει από κήπους και πλέον αυτοφύεται στην Βόρεια Κεντρική Ελλάδα, Νότια Πίνδο και Στερεά Ελλάδα (4), σε διαταραγμένες περιοχές, σε θέσεις με ανθρωπογενή επιβάρυνση, σε άκρες δρόμων, σε κήπους και σε λιβάδια, συνήθως σε υγρά μέρη (1,5,6,7).

Περιγραφή:

Είναι ένα ποώδες ετήσιο, κονδυλόρριζο φυτό της οικογένεια των Commelinaceae, με ύψος που μπορεί να φτάσει τα 20-40 εκατοστά στη μέγιστη ανάπτυξή του (7).

Η ανάπτυξη της κομμελίνας είναι έντονη πριν από την ανθοφορία. Το στέλεχος επιμηκύνεται και οι μασχαλιαίοι βλαστοί αναπτύσσονται οριζόντια κατά μήκος του εδάφους. Τα στελέχη διακλαδίζονται, παράγοντας ρίζες από τους κόμβους (5,7).

Τα φύλλα έχουν διάμετρο 3-12 cm επί 1–4 cm, είναι άμισχα ή με πολύ μικρούς μίσχους, επιμήκη-λογχοειδή, κατ εναλλαγή, γυαλιστερά, με κορυφή οξεία. Η θήκη του φύλλου περιβάλλει σαν σωλήνας το βλαστό, φέρει κοκκινωπές λωρίδες και πρασινωπά νεύρα και μπορεί να φέρει κοντές αραιές και σκληρές τρίχες στην επιφάνεια του, ενώ στην κορυφή υπάρχουν λίγες μακριές τρίχες (1,2,5).

Το άνθος ζει μόνο για μία ημέρα. Ανοίγει το πρωί και ήδη αρχίζει να κλείνει από το μεσημέρι. Μόλις η κομμελίνα φτάσει στο στάδιο της ανθοφορίας, κάθε φυτό μπορεί να παράγει από 5 έως 25 σμήνη λουλουδιών. Κάθε άνθος βγαίνει από μια σπάθη, που είναι πλατιά, πράσινη, με στρογγυλή κλειστή βάση και ανοικτό το άνω μέρος (2). Το λουλούδι έχει διάμετρο περίπου 1.5 εκατοστά.

Έχει 3 πέταλα, δύο από αυτά βρίσκονται στο πάνω μέρος και ένα στο κάτω. Τα άνω πέταλα έχουν μπλε χρώμα, είναι μεγαλύτερα και πιο όμορφα. Από την άλλη πλευρά, το κάτω πέταλο έχει λευκό χρώμα και μικρότερο μέγεθος (5,7). Σέπαλα 3, μεμβρανώδη, κυκλικά, ασπριδερά και γυμνά (2). Το ασιατικό ηλιοτρόπιο αυτο-επικονιάζεται. Ωστόσο, ορισμένες μελέτες δείχνουν ότι και τα έντομα συμβάλλουν στη διαδικασία της επικονίασης (5). Η ανθοφορία του ξεκινά από το καλοκαίρι έως το φθινόπωρο.

Στήμονες

Στο κέντρο του λουλουδιού βλέπουμε 6 στήμονες. Από αυτούς υπάρχουν δύο γόνιμοι, που βρίσκονται στο κάτω μέρος του λουλουδιού ένας μεγαλύτερος στείρος με ανθήρα σχήματος πεταλούδας και τρεις στείροι στήμονες, που βρίσκονται στο πάνω μέρος του λουλουδιού. Οι γόνιμοι στήμονες είναι διμορφικοί, το πλευρικό ζευγάρι έχει καστανόξανθους έως καφέ ανθήρες που έχουν μήκος περίπου 2 mm και είναι ελλειπτικοί με βάση που έχει σχήμα βέλους. Τα νήματα τους έχουν μήκος περίπου 10-12 mm. Οι τρεις στείροι είναι όλοι όμοιοι με κίτρινους, σταυροειδή ψευδοανθήρες, συνήθως με ένα κοκκινωπό καφέ σημείο στο κέντρο, έχουν μήκος περίπου 2 mm και κοντό ασπρο-κίτρινο νήμα. Ο κάθε ανθήρας έχει δύο αποβολές πλευρικών σάκων γύρης (1,2,7). Ο στύλος είναι γυμνός, ασπριδερός, με κάμψη στην κορυφή, στίγμα απλό με μωβ χρώμα (2).

Ο καρπός είναι ελλειψοειδές κάψα μήκους 6-7 mm, με δύο κοιλότητες και καθένα περιέχει δύο σπόρους. Οι σπόροι έχουν καφέ ή καφετί-κίτρινο χρώμα και δελτοειδή ή σχεδόν τριγωνικό σχήμα, μήκους 2,5-3,5 mm. Η επιφάνεια τους έχει συνήθως έντονα ανεπτυγμένο μοτίβο δικτυωτών, πολυγωνικών κορυφογραμμών (1,12).

Εδωδιμότητα

Το φυτό καλλιεργείται σε ορισμένα μέρη του κόσμου και καταναλώνεται ως λαχανικό (12). Τα φύλλα, τα άνθη και οι νεαροί βλαστοί λαχανεύονται ωμοί ή μαγειρεμένοι, έχουν μια γλυκιά γεύση με βλεννώδη υφή (11).

Στην Κίνα και την Ινδία το φυτό καλλιεργείται ως ζωοτροφή επίσης ως καλλιέργεια λαχανικών και ζωοτροφών (1).

Οικολογία

Πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι φυτά που βρέθηκαν σε ορυχείων χαλκού στην ανατολική Κίνα παρουσίασαν πολύ υψηλές συγκεντρώσεις χαλκού, η υψηλότερη από τα 48 είδη που δοκιμάστηκαν. Η Commelina communis περιέχει περίπου 361 mg/kg χαλκού, ενώ το φυτό με την επόμενη υψηλότερη συγκέντρωση, το Polygonum macrathum , που είχε 286 mg/kg.

Πέντε από τα είδη που εξετάστηκαν, συμπεριλαμβανομένου του ασιατικού ηλιοτρόπουλου, έδειξαν επίσης υψηλές συγκεντρώσεις και σε άλλα μετάλλα όπως ψευδάργυρο, μόλυβδο και κάδμιο. Τα αποτελέσματα υποδηλώνουν ότι το ασιατικό ηλιοτρόπιο είναι ένας καλός υποψήφιος για τη χαλάρωση ορυχείων χαλκού και τη φυτοαποκατάσταση (9).

Θεραπευτικές ιδιότητες

Στην Κίνα χρησιμοποιείται ως φαρμακευτικό βότανο με αντιπυρετικά, αντιφλεγμονώδες και διουρητικά αποτέλεσματα. Επιπλέον, χρησιμοποιείται για τη θεραπεία του πονόλαιμου και της αμυγδαλίτιδας (10).

Πρόσφατες φαρμακολογικές έρευνες αποκάλυψαν ότι το ασιατικό ηλιοτρόπιο περιέχει τουλάχιστον πέντε δραστικές ενώσεις. Ένα από αυτά, το π-υδροξυκινναμικό οξύ, παρουσιάζει αντιβακτηριακή δράση, ενώ ένα άλλο, η D-μαννιτόλη, έχει αντιβηχικό αποτέλεσμα (1).

Μελισσοκομικό φυτό

Τα άνθη του ασιατικού ηλιοτρόπιου στερούνται νέκταρ, προσφέρουν μόνο γύρη ως ανταμοιβή στους επισκέπτες τους. Για να προσελκύσει επικονιαστές, το φυτό διαθέτει τρεις τύπους ζωηρόχρωμων ανθικών οργάνων: τα μεγάλα μπλε πέταλα, τους γόνιμους κίτρινους ανθήρες και τους στείρους κίτρινους που στερούνται γύρης.

Όταν σε μελέτη αφαιρέθηκαν οι στείροι ανθήρες, ο αριθμός των συνολικών επισκέψεων στα λουλούδια μειώθηκε, υποστηρίζοντας την υπόθεση ότι αυτοί οι στείροι ανθήρες ουσιαστικά εξαπατούν τους επικονιαστές τους να πιστεύουν ότι προσφέρουν περισσότερα από ό, τι στην πραγματικότητα. Όταν αφαιρέθηκε ο κεντρικός, φωτεινά κίτρινος γόνιμος ανθήρας, αφήνοντας μόνο δύο καφέ γόνιμους ανθήρες, η συχνότητα των νόμιμων προσγειώσεων λουλουδιών μειώθηκε, πράγμα που σημαίνει ότι οι επισκέπτες δεν γονιμοποιούσαν τα λουλούδια. Έτσι, τόσο οι γόνιμοι ανθήρες όσο και οι στείροι ανθέρωδες αποδείχθηκε ότι παίζουν σημαντικό ρόλο στην αύξηση των προσγειώσεων των επισκεπτών (8).

Βιβλιογραφία:

en.wikipedia.org/wiki, Wikipedia, the free encyclopedia
savvastryfonosplants.com
www.theplantlist.org, a working list of all known plant species
portal.cybertaxonomy.org, Vascular Plants Checklist of Greece
Gomez, Jose Maria, “Glyphosate-tolerant Asiatic dayflower (Commelina communis L.): Ecological, biological and physiological factors contributing to its adaptation to Iowa agronomic systems” (2012). Graduate Theses and Dissertations. 12332.
www.greekflora.gr
www.jardineriaon.com
Ushimaru, Atushi, Watanabe, Takeshi, Nakata, Kensuke, Watanabe, T., Nakata, K. (2007), Colored floral organs influence pollinator behavior and pollen transfer in Commelina communis (Commelinaceae) , American Journal of Botany, 94 (2): 249–258, doi:10.3732/ajb.94.2.249
Xiao, W.L., Luo, C.L., Chen, Y.H., Shen, Z.G., Li, X.D., Luo, C. L., Chen, Y. H., Shen, Z. G., Li, X. D. (2008), Bioaccumulation of Heavy Metals by Wild Plants Growing on Copper Mine Spoils in China, Communications in Soil Science and Plant Analysis, 39 (3 & 4): 315–328, doi:10.1080/00103620701826415
www.efloras.org
pfaf.org, Plants For A Future
http://www.missouriplants.com/Commelina_communis_page.html
Photo png Από wikimedia, Author Nefronus
Δημήτριος Σ. Καββαδάς, Εικονογραφημένον Βοτανικόν – Φυτολογικόν Λεξικόν, Τόμος Δ΄