Taraxacum officinale Ταραξάκο ή Πικραλίδα

Το Taraxacum officinale Ταραξάκο ή Πικραλίδα είναι ιθαγενές φυτό της Ευρώπης και της Ασίας, από αυτές τις χώρες εξαπλώθηκε σχεδόν σε όλες τις περιοχές της γης και έγινε ένα από τα πιο κοσμοπολίτικα φυτά. Στην Ελλάδα το συναντάμε σε όλη τη χώρα, σε ακαλλιέργητα χωράφια, σε λιβάδια και βοσκότοπους, σε δάση, σε άκρες δρόμων, σε πλαγιές και διαταραγμένα εδάφη από το επίπεδο της θάλασσας μέχρι τα 1500m.

Παραδοσιακά στην Ελλάδα και σε πολλές χώρες της Μεσογείου καταναλώνονται τα φύλλα, οι ρίζες και οι ταξιανθίες του φυτού. Ο τρυφερός ρόδακας συλλέγεται την άνοιξη και καταναλώνεται ως λαχανικό, συνήθως ωμός ή βραστός σε σαλάτες.

Τα κοίλα και γαλακτώδη στελέχη καταναλώνονται επίσης ωμά ενώ η ρίζα μετά το βράσιμο, καρυκεύεται με ελαιόλαδο. Στη Σικελία και σε άλλες περιοχές της Ιταλίας, τα μπουμπούκια διατηρούνται όπως η κάπαρη και χρησιμοποιούνται για να προσθέσουν γεύση στα κυρίως πιάτα.

Επιστημονική ονομασία: Taraxacum officinale (L.) Weber ex F.H. Wigg.

Συνώνυμα: Crepis taraxacum (L.) Stokes, Leontodon taraxacum L., Leontodon vulgare Lam., Taraxacum campylodes G.E.Haglund., Taraxacum dens-leonis Desf., Taraxacum mexicanum DC., Taraxacum retroflexum Lindl., Taraxacum subspathulatum A.J. Richards., Taraxacum sylvanicum R. Doll, Taraxacum taraxacum (L.) H. Karst., Taraxacum tenejapense A.J. Richards, Taraxacum vulgare Schrank.

Κοινές ονομασίες: Ταραξάκο το φαρμακευτικό, Ταραξάκος, Άγριο ραδίκι, Αγριοράδικο, Αγριομάρουλο, Πικροραδικα, Ραδίκι του βουνού, μαρουλίδα, πικραφάνα ή πικραφάκη.

Αγγλική ονομασία: Common dandelion, Lion’s-tooth

Ιστορικές Αναφορές

Αναφορές για τη κατανάλωση των ειδών του γένους αποδεικνύεται από τον Θεόφραστο που τα ανέφερε μεταξύ των άγριων πικρών λαχανικών.

Θα μπορούσε επίσης να είναι μεταξύ των φυτών που τρώγονται στην Αίγυπτο που αναφέρονται από τον Πλίνιο τον Πρεσβύτερο.

Περιγραφή:

Είναι ποώδες πολυετείς πόες με ύψος έως 30 εκατοστά, με εύρωστη πασσαλώδη ρίζα, με γαλακτώδη χυμό, χωρίς βλαστούς αλλά με αρκετούς, άφυλλους, κοίλους, αδιακλάδιστους ανθοφόρους βλαστούς.

Τα φύλλα βγαίνουν από την ρίζα του, όλα σε ρόδακα, είναι λοβωτά ή πτεροσχιδή με μήκος 5-25 εκατοστά

Τα άνθη του όλα γλωσσοειδή, είναι κίτρινα ανθίδια σε ταξιανθία κεφαλωτή, ερμαφρόδιτα, απευθείας από τον ρόδακα σε ποδίσκο ύψους έως 50 εκατοστά. μερικές φορές φέρει βράκτια ή λέπια. Εξωτερικά περιβληματικά βράκτια με πολύ στενό ανοικτόχρωμο ή μεμβρανώδες περιθώριο, μη κερασφόρα, απλωτά ή κυρτά (σπάνια όρθια). Αχαίνια με ευκρινές ράμφος, με κώνο, ± ρικνά ή μικροαγκαθωτά, χωρίς αποχρώσεις του ερυθρού ή ρόδινου. Άνθηση ανοιξιάτικη, από Μάρτιο-Ιούνιο.

Το serotinum group έχει άνθηση φθινοπωρινή, αχαίνια χωρίς κώνο, ομαλά ή σχεδόν ομαλά, πάππος κιτρινωπός.

Ο καρπός του είναι μικρό αχαίνιο, πάππος λευκωπός, με πολλούς σπόρους, με μακριές τρίχες που διευκολύνουν την μεταφορά του.

Εδωδιμότητα, Τρόποι παρασκευής:

Συλλέγονται τα φύλλα του από τον χειμώνα έως και την άνοιξη. Τα φύλλα του χρησιμοποιούνται ωμά σε σαλάτες δίνοντας της μια πικάντικη γεύση.

Τρώγονται αφού βραστούν με μπόλικο λεμόνι, μπαίνουν σε χορτόπιτες και συνοδεύουν άριστα φαγητά με αρνί ή κατσίκι.

Τα νεαρά φύλλα κάνουν νόστιμα σάντουιτς, τοποθετημένα ανάμεσα σε φέτες ψωμιού και βουτύρου και πασπαλισμένα με αλάτι.

Τα άνθη τρώγονται ωμά σε σαλάτες ή μαγειρεμένα, έχουν μια μάλλον πικρή γεύση και χρησιμοποιούνται σε τηγανίτες. Τα μπουμπούκια μπορούν να συντηρηθούν σε ξύδι και να χρησιμοποιηθούν σαν κάπαρη.

Ορισμένες συνταγές περιλαμβάνουν ομελέτα λουλουδιών πικραλίδας, πικραλίδα με μπέικον και σαλάτα με πικραλίδα και παντζάρια. Τα λουλούδια χρησιμοποιούνται ως συστατικό στο αραβικό κέικ «yublo». Τα λουλούδια μπορούν να γίνουν μαρμελάδα.

Τα άνθη πικραλίδας χρησιμοποιούνται παραδοσιακά για την παρασκευή κρασιού από πικραλίδα, για το οποίο υπάρχουν πολλές συνταγές. Τα λουλούδια έχουν επίσης χρησιμοποιηθεί σε μια μπίρα που ονομάζεται «Pissenlit» στο Βέλγιο. Τα αποξηραμένα φύλλα της πικραλίδας χρησιμοποιούνται επίσης ως συστατικό σε πολλά χωνευτικά ή διαιτητικά ροφήματα και σε μπύρες με βότανα. Η μπύρα Dandelion είναι ένα ρουστίκ ποτό που έχει υποστεί ζύμωση, είναι κοινό στην Αγγλία και τον Καναδά. Αυτή η φυτική μπύρα Dandelion είναι λιγότερο μεθυστική από τις συνηθισμένες μπίρες.

Η ρίζα του φρυγανισμένη γίνεται αφέψημα που αντικαθιστά τον καφέ. Οι αλεσμένες ρίζες μπορούν να αναμειχθούν με καφέ ή σοκολάτα.

Φυτοχημική σύσταση

Το ταράξακο περιέχει φλαβονοειδή όπως λουτεολίνη, απιγενίνη και isoquercitrin (μια σαν την κουερσετίνη ένωση), καθώς επίσης καφεϊκό και χλωρογενικό οξύ. Περιέχει επίσης τερπενοειδή, τριτερπένια, σεσκιτερπένια.

Οι σεσκιτερπενικές λακτόνες είναι κοινές στα φυτά της οικογένειας των Asteraceae. Το βιολογικό προφίλ περιλαμβάνει αντιβακτηριακές, μυκητοκτόνες, αναπτυξιακές-ρυθμιστικές, αντι-μεταλλαξιογόνες, αντιεφιδρωτικές και απωθητικές ιδιότητες.

Η ταραξαστερόλη είναι ένα πεντακυκλικό-τριτερπένιο, το οποίο περιέχεται σε μεγάλες ποσότητες στις ρίζες της πικραλίδας καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Σύμφωνα με τον Zhanget et al. (2012), η ταραξαστερόλη έχει αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες και θεωρείται σημαντικός παράγοντας για τη θεραπεία φλεγμονωδών ασθενειών. Επίσης έχει δείξει αντιμικροβιακή δράση κατά του Staphylococcus aureus.

Το χλωρογενικό οξύ είναι ένας εστέρας καφεϊκού και κινικού οξέος και το πιο πλούσιο φαινολικό συστατικό της πικραλίδας. Βρίσκεται σε όλα τα μέρη του φυτού (ρίζες, άνθη, φύλλα και μίσχους). Στη μελέτη των Owen et al. (2014) όπου χρησιμοποιήθηκε υγρή χρωματογραφία υπερ-απόδοσης – φασματομετρία μάζας σε σειρά (UPLC-MS/MS) έδειξε ότι το συνθετικό εμπορικό πρότυπο Trolox ® είναι λιγότερο αποτελεσματικό αντιοξειδωτικό από το φυσικό χλωρογενικό οξύ. Μια εξέταση της περιεκτικότητας σε φαινολικό περιεχόμενο ενός εκχυλίσματος οξικού αιθυλεστέρα από ρίζες της πικραλίδας έδειξε ότι το χλωρογενικό οξύ ήταν το πιο κοινό συστατικό (31,06 mg/g).

Τα φύλλα του T. officinale έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες, υψηλή αναλογία περιεκτικότητας σε λιπαρά οξέα PUFA και ω – 3 (κυρίως α λινολενικό οξύ, 18: 3n – 3), σε σύγκριση με άλλα λαχανικά.

Είναι καλή πηγή Fe, τα 100 g φύλλων του Taraxacum είναι αρκετό για να παρέχει περισσότερο από το 30% του RDA για τους ενήλικες άνδρες (5.25 mg / ημέρα), Mn και βιταμίνης C.

Η πικραλίδα είναι επίσης πλούσια σε βιταμίνες (A, D, E και B), ινοσιτόλη, λεκιθίνη και μέταλλα όπως ασβέστιο, πυρίτιο, χαλκό, φώσφορο, ψευδάργυρο και μαγγάνιο.
Μεταξύ των λαχανικών, η πικραλίδα είναι μια από τις πλουσιότερες πηγές β-καροτίνης (τα φύλλα της περιέχουν ποσά ίδια με αυτά του καρότου), από την οποία προέρχεται η βιταμίνη Α.

Τα φύλλα συνιστάται πριν καταναλωθούν να βράζονται γιατί έχουν πολύ υψηλή περιεκτικότητα σε οξαλικά άλατα, ενώ σε άλλα μέρη του φυτού, όπως τα λουλούδια έχουν περιγραφεί χαμηλότερες τιμές.

Σε εκχυλίσματα των εναέριων μερών του Taraxacum officinale έχουν βρεθεί ότι οι κύριες ενώσεις είναι το luteolin-7-O-rutinoside και το χορικό οξύ.

Οφέλη στην υγεία

Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι τα εκχυλίσματα πικραλίδας έχουν ένα ευρύ φάσμα φαρμακολογικών δράσεων, συμπεριλαμβανομένων αντικαρκινογόνων, αντιοξειδωτικών, αντιφλεγμονωδών και αντικαρδιακών, αντιρευματικών, διουρητικών, καθαρτικών, υπογλυκαιμικών ιδιοτήτων.

Ένα έγχυμα από τις αποξηραμένες ταξιανθίες χρησιμοποιείται για τον έλεγχο της χοληστερόλης. Το λάτεξ χρησιμοποιείται τοπικά για τη θεραπεία κονδυλωμάτων, πληγών και κοψίματος.

Η κατανάλωση τους ως λαχανικών ή η έγχυση των φύλλων και / ή των ριζών του, θεωρείται ως προστατευτικό του ήπατος και των νεφρών, και κατάλληλο για τη θεραπεία πεπτικών ή γαστρεντερικών παθήσεων, λόγω της αποτοξινωτικής και καθαρτικής επίδρασής του. Έχει επίσης χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία άλλων παθήσεων του κυκλοφορικού, του αναπνευστικού και του ουροποιητικού.

Η πικραλίδα που χρησιμοποιείται ως διουρητικό και πικρό διεγερτικό του πεπτικού συστήματος, η προκλινική έρευνα έχει αποκαλύψει πολυάριθμες ιδιότητες, αντιαγγειονική και πρεβιοτική (antiangiongenic and prebiotic), καθώς τα φύλλα είναι πλούσια σε ίνες, κάλιο, σίδηρο, ασβέστιο και μερικές βιταμίνες.

Σε μια μελέτη του Chatterjee et al. (2011) που αξιολογούσε την αποτελεσματικότητα του εκχυλίσματος ρίζας πικραλίδας σε ανθεκτικά στα φάρμακα κύτταρα ανθρώπινου μελανώματος, το εκχύλισμα ρίζας αποκαλύφθηκε ότι δεν είναι τοξικό για τα φυσιολογικά ανθρώπινα κύτταρα (ενώ ήταν τοξικό για τα ανθρώπινα κύτταρα μελανώματος).

Τα εκχυλίσματα που ελήφθησαν από το Taraxacum officinale έδειξαν την αποτελεσματικότητά των έναντι του E. coli και Salmonella abony και κατά του Staphylococcus aureus, ενός πολυανθεκτικού στελέχους του S. aureus ( MRSA) και Β. Cereus. Επομένως, τα αποτελεσματικά εκχυλίσματα πικραλίδας θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στην ανάπτυξη μελλοντικών προϊόντων με βιομηχανική εφαρμογή, για τη θεραπεία από τις υποτροπιάζουσες λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος στις γυναίκες, μειώνοντας την χρήση αντιβιοτικών, με όλα τα επακόλουθα οφέλοι.

Προστασία της πικραλίδας από τις υπεριώδεις και τη κυτταρική γήρανση.

Σε έρευνα των Yafan & Shuangshuang (2015) τα υδατικά εκχυλίσματα των φύλλων και λουλουδιών της πικραλίδας έδειξαν να προστατεύουν σημαντικά τη βιωσιμότητα των κυττάρων από βλάβες που οφείλονται στην έκθεση στην ακτινοβολία UVB όταν αυτά καταναλώνονται πριν ή αμέσως μετά την ακτινοβολία.

Σε αντίθεση με τα εκχυλίσματα φύλλων και λουλουδιών, τα υδατικά εκχυλίσματα της ρίζας είχαν μικρότερη επίδραση στην προστασία από την υπεριώδη ακτινοβολία. Πιθανόν αυτό να οφείλεται στο γεγονός ότι τα φύλλα και τα άνθη χαρακτηρίζονται από υψηλότερη περιεκτικότητα σε πολυφαινόλες σε σχέση με τις ρίζες πικραλίδας.

Ο ρόλος του ταραξάκου στο διαβήτη τύπου 2.

Η πικραλίδα έχει θεωρηθεί βασικό αντιδιαβητικό φυτό λόγω των αντι-υπεργλυκαιμικών, αντιοξειδωτικών και αντιφλεγμονωδών ιδιοτήτων της.

Αυτό οφείλεται στα διάφορα βιοενεργά συστατικά που υπάρχουν στην πικραλίδα, συμπεριλαμβανομένων των πολυφαινολικών, των σεσκιτερπενίων, των τριτερπενίων και των φυτοστερόλων. Τα πιο σημαντικά και διεξοδικά μελετημένα βιοενεργά συστατικά της πικραλίδας είναι το χλωρογενικό οξύ (CGA), το κιχωρίκο οξύ (CRA), η ταραξαστερόλη (TS) και οι σεσκιτερπενικές λακτόνες (SEL).

Αυτά τα συστατικά διαθέτουν μεγάλες δυνατότητες ως αντιδιαβητικά φαρμακευτικά και θρεπτικά συστατικά για τη ρύθμιση του διαβήτη τύπου 2. Έχουν επίσης δυνατότητα χρήσης σε αντιδιαβητικά λειτουργικά τρόφιμα.

Αντιφλεγμονώδης δράση

Ο Seo et al. (2005) έδειξε ότι το εκχύλισμα των φύλλων την πικραλίδας έχει αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες, οι οποίες μπορεί να προστατεύουν από την οξεία παγκρεατίτιδα που προκαλείται από τη χολοκυστοκινίνη σε αρουραίους.

Το ταραξάκο έχει χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία διαταραχών του ήπατος και της χοληδόχου κύστης, γεγονός που αποδίδεται στην περιεκτικότητά του σε τερπενοειδή και τις πικρές στερόλες, όπως η ταραξασίνη και η ταραξακερίνη.

Αντιοξειδωτικές ιδιότητες

Η υπερβολική παραγωγή δραστικών μορφών οξυγόνου απαιτεί αντιοξειδωτική άμυνα, η οποία παρέχεται από το εκχύλισμα πικραλίδας, όπως είναι γνωστό από διάφορες μελέτες που πραγματοποιήθηκαν τόσο in vitro όσο και in vivo.

Τα λουλούδια του ταραξάκου είναι πιθανοί αντιοξειδωτικοί πόροι, οι οποίοι ασκούν την επίδρασή τους μέσω της πλούσιας περιεκτικότητάς τους σε φαινολικά συστατικά, όπως φλαβονοειδή, κουμαρικό οξύ και ασκορβικό οξύ.

Τα εκχυλίσματα από τα φύλλα είναι αποτελεσματικοί δότες υδρογόνου, σαρωτές υπεροξειδίου του υδρογόνου και αναγωγικοί παράγοντες.

Αρκετές μελέτες έχουν δείξει την αντιοξειδωτική δράση της πικραλίδας. Σύμφωνα με τους Hagymasi et al. (2000), τα εκχυλίσματα από τα φύλλα και τη ρίζα της πικραλίδας είναι δότες υδρογόνου, αναστέλλουν το σχηματισμό δραστικών μορφών οξυγόνου και καθαρίζουν των οργανισμό από τις ελεύθερες ρίζες.

Σε μια άλλη πρόσφατη μελέτη τα εκχυλίσματα των λουλουδιών της πικραλίδας, από ένα κλάσμα οξικού αιθυλεστέρα εξουδετέρωσε τις δραστικές μορφές οξυγόνου αποτρέποντας μια βλάβη στο DNA που προκαλείται από αυτές τις μορφές. Η πρόληψη του οξειδωτικού στρες οφειλόταν στην παρουσία βιοδραστικών συστατικών συμπεριλαμβανομένης της λουτεολίνης και της λουτεολίνης 7-O-γλυκοσίδης.

Η διουρητική επίδραση σε ανθρώπους ενός εκχυλίσματος Taraxacum officinale

Το Taraxacum officinale (L.) Weber (Asteraceae) έχει χρησιμοποιηθεί εκτενώς ως διουρητικό στην παραδοσιακή λαϊκή ιατρική και στη σύγχρονη φυτοθεραπεία στην Ευρώπη, την Ασία και την Αμερική χωρίς προηγούμενη τεκμηρίωση κλινικών δοκιμών.

Με βάση την έρευνα του Clare et al. (2009) το αιθανολικό εκχύλισμα των φρέσκων φύλλων του T. officinale είανι πολλή υποσχόμενο ως διουρητικό. Απαιτούνται περαιτέρω μελέτες για να διαπιστωθεί η αξία αυτού του βοτάνου για την πρόκληση διούρησης σε ανθρώπους.

Εθνοβοτανολογικές εφαρμογές:

Φυτό γνωστό από την αρχαιότητα για τις θεραπευτικές του ιδιότητες καθώς έχει χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία διαφόρων παθήσεων όπως η δυσπεψία, η καούρα, για πόνους στη σπλήνα και το ήπαρ, για την ηπατίτιδα και την ανορεξία. Ωστόσο, η χρήση του βασίστηκε κυρίως σε εμπειρικά ευρήματα.

Ως αφέψημα έχει ισχυρές διουρητικές, χολαγωγικές, αντιρρευματικές, υπακτικές, αποτοξινωτικές και τονωτικές ιδιότητες.

Είναι ένα από τα ισχυρότερα διουρητικά, η υπερλειτουργία των νεφρών προκαλεί με τη διούρηση την απώλεια καλίου, το ταραξάκο είναι μια από τις καλύτερες φυσικές πηγές καλίου εξισορροπόντας την απώλεια του καλίου από τον οργανισμό.

Το έγχυμα από τις αποξηραμένες ρίζες και τα φύλλα είναι καθαρτικό, διεγείρει την όρεξη και είναι γενικό τονωτικό.

Επίσης λαμβάνεται για μολύνσεις του ουροποιητικού συστήματος, για ρευματισμούς, για δυσκοιλιότητα, για έκζεμα και για ψωρίαση, ενεργοποιεί το ήπαρ, τη χοληδόχο κύστη και τα νεφρά συμβάλλοντας στη καλή λειτουργία τους, χρησιμοποιείται για τον έλεγχο του διαβήτη.

Καταπολεμά την υπέρταση, το σκορβούτο, τις φλεγμονές, μειώνει τη χοληστερίνη και τα τριγλυκερίδια.

Οι ασθενείς με ρευματισμούς ωφελούνται ιδιαιτέρως από το βότανο καθώς αυτό ενεργοποιεί το ήπαρ και τους νεφρούς και αποβάλλει σημαντικές ποσότητες ούρων.

Ως ομοιοπαθητικό φάρμακο είναι χρήσιμο σε πεπτικές διαταραχές, χολοκυστίτιδα, διαταραχές συκωτιού.

Τοξικότητα και Αντενδείξεις της πικραλίδας

Το λευκό γάλα που βρίσκεται στον ανθισμένο μίσχο μπορεί να προκαλέσει ερεθισμούς, ιδίως σε παιδιά.

Ως αποτέλεσμα της απουσίας τοξινών και αλκαλοειδών στα συστατικά της, η πικραλίδα έχει χαμηλή τοξικότητα.

Σε μελέτες που έγιναν τα αποτελέσματα δεν έδειξαν σημαντικά ή ορατά σημάδια τοξικότητας.

Ωστόσο, είναι πιθανές αλλεργικές αντιδράσεις και μπορεί να εμφανιστούν σε ευαίσθητα άτομα.

Το ταραξινικό οξύ και η σεσκιτερπενική λακτόνη έχουν βρεθεί ότι είναι ένα από τα πιο αλλεργικά συστατικά της πικραλίδας, προκαλώντας αλλεργική δερματίτιδα εξ επαφής και αντιδράσεις σε ευαίσθητα άτομα.

Η παρουσίαση των βοτάνων σε καμιά περίπτωση δεν αποτελεί συνταγή και έχει καθαρά ενημερωτικό χαρακτήρα.

Μελισσοκομικό Φυτό

Το Taraxacum officinale Ταραξάκο ή Πικραλίδα ανθίζει από τον Μάιο – Ιούνιο και δίνει νέκταρ και γύρη ακόμα και με χαμηλές θερμοκρασίες. Το μέλι κρυσταλλώνει γρήγορα και συνήθως χρησιμοποιείται για την ανάπτυξη του γόνου.

Βιβλιογραφία:

Καταγραφή-Φωτογραφία: Μπαξεβάνης Νίκος, Νομός Αττικής & Νομός Κιλκίς & Νομός Σερρών

Update 11-2021

Σου αρέσει αυτή τη δημοσίευση; Μοιράσου το με φίλους!

Δείτε επίσης:

Taraxacum officinale Ταραξάκο ή Πικραλίδα

Taraxacum officinale Ταραξάκο ή Πικραλίδα