Βωλίτης ο βασιλικός

Butyriboletus regius
Βωλίτης ο βασιλικός

Το όχι συχνό, εδώδιμο, εξαιρετικά νόστιμο με χαρακτηριστική τραγανή σάρκα, ωραία και λεπτή γεύση Boletus regius, καρποφορεί καλοκαίρι και φθινόπωρο, σε μικρές ομάδες, σε δάση πλατύφυλλων κυρίως σε βελανιδιές, οξιές, καστανιές, συνήθως σε ομάδες, σε ασβεστολιθικά εδάφη, σε αναχώματα και όχθες λιμνών, ειδικά σε ζεστά ηλιόλουστα μέρη.

Συστηματική ταξινόμηση:
Phylum (Συνομοταξία) : Basidiomycota
Class (Ομοταξία) : Agaricomycetes
Order (Τάξη) : Boletales
Family (Οικογένεια): Boletaceae
Genus (Γένος) : Butyriboletus
Species (Είδος) : B. regius

Επιστημονική ονομασία: Butyriboletus regius (Krombh.) D.Arora & J.L.Frank (2014).

Συνώνυμα: Boletus Regius Krombh. (1832,)Boletus appendiculatus var. Regius Konr., Boletus subtomentosus ssp. Cerasinus Martin.

Ελληνική ονομασία: Βωλίτης ο βασιλικός.

Περιγραφή:

Το καπέλο του Boletus regius έχει διάμετρο 6-15 εκατοστά, με σχήμα αρχικά ημισφαιρικό, κυρτό, σχεδόν επίπεδο αργότερα. Έχει ρόδινο, ρόδο-κόκκινωπό χρώμα, μερικές φορές με αποχρώσεις του κίτρινου ή καφέ ιδιαίτερα κοντά στη περιφέρεια. Η επιφάνεια του αρχικά είναι χνουδωτή και κατά την ωριμότητα αναπτύσσονται ρυτίδες και λακκάκια.

Οι πόροι και οι σωλήνες του έχουν φετινό κίτρινο και δεν αλλάζουν χρώμα όταν κοπούν και εκτεθούν στον αέρα. Σωλήνες μήκους 10–25 mm κατά την ωρίμανση. Οι πόροι είναι μικροί, στρογγυλοί, «κλειστοί» στην αρχή, έως 1 mm στην ωρίμανση.

Το πόδι του έχει ύψος 5-14 και διάμετρο 2-5 (6) εκατοστά, είναι ροπαλόμορφο και συνήθως με παχιά βάση, το χρώμα του είναι φωτεινό κίτρινο, μερικές φορές στη βάση με κοκκινωπά στίγματα. Όλος ο στύπος είναι καλυμμένος ολόκληρος ή τουλάχιστον το άνω μισό με ένα λεπτό φωτεινό κίτρινο δίκτυ.

Η σάρκα του είναι κίτρινη και κοκκινωπή στη βάση του ποδιού ή στα σκουληκοφαγωμένα σημεία, σπάνια μεταχρωματίζεται σε γαλάζιο ελαφρά αν κοπεί. Έχει ευχάριστη οσμή και ελαφρά στυφή γεύση.

Το αποτύπωμα των σπόρων έχει χρώμα καφέ-λαδί.

Ομοιότητες

Το σπάνιο, εδώδιμο, Butyriboletus fuscoroseus = Boletus pseudoregius έχει πιο ξεθωριασμένο καπέλο και σάρκα που με την επαφή στον αέρα μεταχρωματίζεται σε γαλάζιο χρώμα.

Το σπάνιο, εδώδιμο, Baorangia emileorum, που καρποφορεί σε δάση πλατυφύλλων, έχει ροδο-κοκκινωπό καπέλο που στο άγγιγμα εμφανίζει γαλαζοβιολετί κηλίδες, κοντούς σωλήνες, δεν έχει δίχτυ στο πόδι, σάρκα μερικές φορές κοκκινωπή στη βάση του ποδιού που γαλαζιώνει ελαφρώς αν κοπεί.

Το Rubroboletus pulchrotinctus καρποφορεί σε ζεστά πλατύφυλλα δάση σε ασβεστολιθικά εδάφη, μυκορριζικά με βελανιδιές (Quercus). Έχει συνήθως υπόλευκο έως ωχρό-γκριζωπό καπέλο με ρόδινη απόχρωση στην περίμετρο, μερικές φορές είναι ομοιόμορφο ρόδινο παντού. Το χρώμα των πόρων οι οποίοι συχνά δεν είναι καθαρά κίτρινοι, αλλά έχουν κίτρινο-πορτοκαλί έως πορτοκαλί-ρόδινες αποχρώσεις και αν πιεσθούν μεταβάλλονται χρωματικά σε γαλάζιο, όπως και η λευκή σάρκα μετά από τομή. Ροπαλόμορφο κίτρινο-ρόδινο πόδι με ομοιόχρωμο, δυσδιάκριτο δίχτυ. Η εμφάνιση του R. pulchrotinctus περιορίζεται στην περιοχή της Μεσογείου.

Το μάλλον συνηθισμένο, Exsudoporus permagnificus = Boletus permagnificus, που καρποφορεί σε δάση πλατυφύλλων, έχει λαμπερό πορφυρο-κόκκινο, πορτοκαλό-κόκκινους πόρους.

Το Caloboletus kluzakii, διαφέρει από Β. Regius στους ακόλουθα χαρακτηριστικά υπόλευκο έως ελαφρώς γκριζωπό καπέλο όταν είναι νεαρό, πικρή γεύση, σάρκα που μεταβάλλεται χρωματικά σε γαλάζιο μετά από τομή και σαφώς ευρύτερα σπόρια, διαστάσεων (4,5) 4,8–6,0 (6,5) μm.

Το Rubroboletus legaliae, το οποίο συνήθως έχει ρόδινο έως πορφυρό-κόκκινο καπέλο στην ωριμότητα, ενώ σε νεαρή ηλικία αυτό έχει γκριζωπή απόχρωση, κόκκινο πόδι και κόκκινους ή πορτοκαλί-κόκκινους πόρους σε νεότερα στάδια (αλλά οι πόροι μπορεί μερικές φορές να είναι σχεδόν κίτρινοι, ειδικά όταν είναι ώριμοι), σάρκα που μεταβάλλεται χρωματικά σε γαλάζιο μετά από τομή, με οσμή που θυμίζει καρύκευμα Maggi κατά την ξήρανση και σαφώς ευρύτερα σπόρια, διαστάσεων (4,5) 5,0–6,0 (7,0) μm.

Κάποια καρποσώματα που μοιάζουν χρωματικά και ανήκουν στα γένη Rubroboletus, Suillellus, Neoboletus ή Imperator, γίνονται αμέσως έντονα μπλε όταν κόβονται ή αγγίζονται ελαφρώς.

Μαγείρεμα

Το εξαιρετικά νόστιμο Boletus regius ταιριάζει με όλα τα φαγητά λόγω της ιδιαίτερης τραγανής σάρκας του. Συνοδεύει πιάτα με κοτόπουλο, με χοιρινό και με ψάρια, σούπες, ριζότο, ομελέτες, ψητά με πατάτες και σκόρδο, στα κάρβουνα με βούτυρο και αλάτι και σε τάρτες ή πίτες.

Συντήρηση

Η ξήρανση επιδρά θετικά στα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά του Boletus regius κάνοντας το καλύτερο γευστικά τονίζοντας το λεπτό του άρωμα.

Η ξήρανση γίνεται στον ήλιο ή στο φούρνο στους 40ºC σε ρεύμα αέρα. Τα κόβουμε σε λεπτές φέτες και τα τοποθετούμε σε σίτα. Η αποξήρανση τελειώνει όταν το μανιτάρι έχει γίνει εύθραυστο. Πολύ διαδεδομένη είναι και η εμπορία σκόνης που χρησιμοποιείτε σαν ενισχυτικό γεύσης.
Όλοι οι βωλίτες έχουν σημαντικές ποσότητες αντιρρητικής βιταμίνης D.

Κλείδες για τον προσδιορισμό των ευρωπαϊκών ειδών του γένους Butyriboletus σύμφωνα με τα μακροσκοπικά χαρακτηριστικά (1,4):

1α Τα καρποσώματα δεν γίνονται μπλε σε τομή, μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις (σε ορισμένα καρποσώματα που αναπτύσσονται σε υγρό καιρό) αποκτούν μια πολύ αμυδρή γαλαζωπή ή γαλαζο-πρασινωπή απόχρωση στους σωλήνες και γύρω από αυτούς ……………………………………………………….. 2
1β Σε κανονικό καιρό, τα καρποσώματα γίνονται σαφώς μπλε όταν κόβονται, τουλάχιστον στους σωλήνες, των περισσότερων ενηλίκων καρποσωμάτων ……………………………………………………………….. 3
2α Καπέλο με κυρίως ρόδινους έως κατακόκκινους τόνους, πάντα κάτω από φυλλοβόλα δέντρα ………………………………………………………………………………………… B. regius (Krombh.) Arora & J. L. Frank
2β Καπέλο με αποχρώσεις ανοιχτό καφέ – ανοιχτό πορτοκαλί-καφέ, ώχρα ή φουντούκι, κάτω από κωνοφόρα (έλατα), σπάνια κάτω από οξιές…….. Β. subappendiculatus (Dermek, Lazebn. & J. Veselsky) Arora & J. L. Frank
3α. Καπέλο με αποχρώσεις ωχρό-καφετί έως βυσσινί και τυπικά βαθύ, συνήθως ασθενές μεταβολή του χρώματος σε γαλάζιο μετά από τομή, κάτω από βελανιδιές και οξιές……………………………… B. appendiculatus (Schaeff.) Arora & J. L. Frank
3β Το καπέλο σε αποχρώσεις ως επί το πλείστον διαφορετικές από το βαθύ καφέ, συνήθως αισθητή μεταβολή του χρώματος σε γαλάζιο μετά από τομή ………………………………………………………………………. 4
4α Εμφανίζεται σε ψυχρότερες περιοχές, κάτω από κωνοφόρα (Picea, Abies, σπάνια κάτω από Fagus)……………………………………………………………………………… B. roseogriseus (Šutara, Graca, M. Kolařík, Janda & Kříž) Vizzini & Gelardi
4β Εμφάνιση σε θερμότερες περιοχές, κάτω από φυλλοβόλα δέντρα ………………………………………… 5
5α Καπέλο με κυρίαρχους ανοιχτό γκρι τόνους, σε δάση πλατύφυλλων ……………..Β. fechtneri (VEL) Arora & J. L. Frank
5β Το χρώμα του καπέλου συνήθως κυριαρχείται από ένα μείγμα ξεθωριασμένων ρόδινων και καφέ τόνων, σε δάση πλατύφυλλων κυρίως σε βελανιδιές, οξιές, καστανιές ……………………………………………………………………………… B. fuscoroseus (Smotl.) Vizzini & Gelardi.

Butyriboletus D. Arora & J. L. Frank, Mycologia 106 (3): 466

Είναι ένα γένος μυκήτων της οικογένειας των Boletaceae. Έχει δημιουργηθεί και περιγραφεί πρόσφατα, το 2014 από τους μυκητολόγους David Arora και Jonathan L. Frank, για είδη που προηγουμένως περιλαμβάνονταν στην sect. Appendiculati του γένους Boletus (Arora et Frank 2014). Το Butyriboletus περιέχει 21 εκτομυκορριζικά είδη που βρίσκονται στην Ασία, την Ευρώπη, τη Βόρεια Αμερική και τη Βόρεια Αφρική.

Το όνομα του γένους προέρχεται από την αγγλική ονομασία “butter boletes”, που χρησιμοποιείται για αυτή την ομάδα μανιταριών λόγω του κίτρινου χρώματος της σάρκας, του ποδιού και των πόρων που είναι παρόμοιο με αυτό του βουτύρου (1,2,3,4).

Το γένος Butyriboletus είναι μια ομάδα βρώσιμων μανιταριών, με καπέλο κυρίως καφέ έως κοκκινωπό, κίτρινους σωλήνες και πόρους, οι οποίοι στις περισσότερες περιπτώσεις αν πληγωθούν γίνονται μπλε, κίτρινοι ή κοκκινωποί άνω μισό πόδι είναι δικτυωτό, η σάρκα σφιχτή με ήπια γεύση, έχει ανοιχτό-κιτρινωπό χρώμα στο καπέλο, γαλαζώνει ή όχι μετά από το κόψιμο, και συχνά μπορντό στη βάση του ποδιού. Τα σπόρια έχουν σχήμα ατράκτου και είναι λεία (1,2,3,4).

Ένα εντυπωσιακό χαρακτηριστικό του γένους είναι, οι κλειστοί πόροι των σωλήνων, στα νεαρά έως μεσαία καρποσώματα. Αυτό το φαινόμενο, που τεκμηριώνεται σε όλα τα ευρωπαϊκά και τουλάχιστον ορισμένα αμερικανικά είδη, είναι λόγω του μεγάλου αριθμού εμφανώς ανεπτυγμένων χηλοκυστειδίων, τα οποία είναι κατάφυτα από πόρους και σχηματίζουν ένα συνεχές στρώμα στην κάτω επιφάνεια του υμενόφορου σε αυτό το στάδιο.

Οι πόροι των σωλήνων αρχίζουν να είναι ορατοί μόνο στο πρώιμο στάδιο της ενηλικίωσης των καρποσωμάτων, είναι εντελώς ανοιχτοί μόνο στο τελικό στάδιο, είναι στρογγυλοί, μικροί, έως 1 mm σε διάμετρο και με κίτρινο χρώμα. Σε περιόδους ξηρασίας, μπορεί επίσης να είναι ελαφρώς σκουριασμένοι ή καφετί (1).

Βιβλιοφραφία:

Καταγραφή-Φωτογραφία: Μπαξεβάνης Νίκος, Νομός Καρδίτσας 09-2016, Νομός Φθιώτιδας 10-2020

Update 10-21

Σου αρέσει αυτή τη δημοσίευση; Μοιράσου το με φίλους!

Δείτε επίσης:

Butyriboletus regius

Βωλίτης ο βασιλικός