Rosa canina Αγριοτριανταφυλλιά
Τα άνθη και οι καρποί της Rosa canina Αγριοτριανταφυλλιά συχνά χρησιμοποιούνται για γλυκά του κουταλιού, μαρμέλαδας, ζελέ, σιρόπια και ζεστά ροφήματα, σούπες, ποτά, ροδόμελο και άλλα.
Επιστημονική ονομασία: Rosa canina L. (1)
Συνώνυμα: Rosa andegavensis Bastard, Rosa balsamica Besser, Rosa caesia Sm., Rosa canina subsp. globularis (Boreau) Hayek, Rosa canina subsp. lutetiana (Léman) Hayek, Rosa canina subsp. spuria (Déségl.) Heinr. Braun, Rosa corymbifera Borkh., Rosa dumalis Bechst., Rosa montana Chaix, Rosa stylosa Desv., Rosa subcanina (Christ) Vuk., Rosa subcollina (Christ) Vuk., Rosa × irregularis Déségl. & Guillon (2).
Ελληνική ονομασία: Ροδή η κυνορρόδη
Κοινές ονομασίες: Αγριοτριανταφυλλιά, Άγρια ροδέρα, Αγροροδαριά, Αρκομουσχετιά, Αρκοτριανταφυλλιά, Γκουλουκνιά, Κυνόροδο, Ροδή η κυνοροδή, Ροδαριά, Σκυλοτριανταφυλλιά, Σουφρουκαλιά (6).
Αγγλική ονομασία: Dog rose (2).
Το γένος Rosa
Το γένος Rosa περιλαμβάνει 366 είδη, με κύρια εξάπλωση στο Β ημισφαίριο. Τα περισσότερα είδη κατάγονται από την Ασία και από την Βόρεια Αμερική. Μερικά είδη είναι ιθαγενή της Ευρώπης και της ΒΔ. Αφρικής. Στην Ελλάδα αυτοφύονται 19 είδη ().
Είναι θάμνοι, όρθιοι, αναρριχώμενοι ή κατακείμενοι, κυρίως φυλλοβόλοι, αειθαλές είναι μόνο το R. sempervirens. Ο βλαστός είναι συνήθως αγκαθωτός, σπάνια χωρίς αγκάθια. Τα αγκάθια ομοιόμορφα ή με ακανόνιστη διάταξη, κυρτά, αγκιστροειδή ή ευθέα, σε κάποια είδη μαζί με σμηριγγώδεις αδένες, σμηριγγώδεις τρίχες, έμμισχους αδένες ή αδενώδεις τρίχες.
Φύλλα κατ’εναλλαγήν σύνθετα, απλά πτεροειδή, περιττόληκτα. Φυλλάρια (3 -)5 -7( -11), ποικίλλουν στο σχήμα και μέγεθος. Σε κάποια είδη μπορεί να είναι ελειψοειδή, αντωοειδή, ωοειδή ή σχεδόν κυκλικά, μέχρι λογχοειδή. Οι παρυφές των φυλλαρίων πριονωτές ή σύνθετα πριονωτές, με οξεία, αμβλεία ή στρογγυλεμένη κορυφή και σφηνοειδή, στρογγυλεμένη ή σχεδόν καρδιοειδή βάση.
Το έλασμα ποικίλλει από πράσινο ή κάπως γλαυκό, γυμνό, χνουδωτό, πιληματώδες ή τριχωτό, λείο, γυμνό ή με αδένες στην επάνω, κάτω ή και στις δύο επιφάνειες. Τα παράφυλλα συμφυή με το μίσχο.
Περιγραφή:
Η αγριοτριανταφυλλιά Rosa canina, ανήκει στην οικογένεια των Ροδανθών (Rosaceae) είναι θάμνος αυτοφυής, πολυετής, φυλλοβόλος, πολύκλαδος, αγκαθωτός που φτάνει έως και τα 3 μέτρα ύψος, οι βλαστοί είναι καλυμμένα με μικρά, αιχμηρά, αγκιστρωτά αγκάθια.
Τα φύλλα της είναι κατ’εναλλαγήν σύνθετα, απλά πτεροειδή, περιττόληκτα, με 5-7 φυλλάρια. Τo έλασμα των φυλλαρίων μέχρι 4 εκ. αντίστροφα ωοειδή έως ελλειψοειδή, γυμνά και παρυφές διπλά πριονωτές. Τα παράφυλλα συμφύονται στο κάτω μισό και δεν είναι εύπτωτα.
Τα άνθη, αρρενοθήλεα, έχουν χρώμα κυρίως ρόδινο ή λευκό, είναι πτεροειδή, με 5 πέταλα και με σέπαλα που αναδιπλώνονται προς τα πίσω ενώ ο στύλος εξέχει ελαφριά. Περίοδος ανθοφορίας την άνοιξη.
Ο καρπός της είναι οβάλ κόκκινο-πορτοκαλί, με πολλούς σπόρους, αχαίνια, στο κέντρο που βρίσκονται ανάμεσα σε πολλές τριχούλες, ωριμάζει το φθινόπωρο σε δεύτερης χρονιάς βλαστούς (2,5,6).
Βιότοπος:
Φυτό με εξάπλωση στην Ευρώπη, στη βορειοδυτική Αφρική και στη δυτική Ασία είναι ευρύτατα διαδεδομένο σε όλη την Ελλάδα όπου τη συναντάμε σε πλαγιές σε ξέφωτα δασών, σε ηλιόλουστες περιοχές, σε χαράδρες, σε ρυάκια, σε ποτάμια, σε πλαγιές ή ως φυσικό φράχτη ανάμεσα σε χωράφια ().
Παρόμοια είδη
To Rosa canina ανήκει στο canina group. Παρόμοια είδη στο ίδιο group είναι :
- Το R.dumalis με σέπαλα συνήθως όρθια ή απλωτά στον καρπό, μόνιμα, στύλος βαμβακώδης
- Το R.corymbifera με φυλλάρια τριχωτά και
- το R.agrestis με φυλλάρια δίς πριονωτά ή συνθέτως οδοντωτά με μεγάλους αιχμηρούς οδόντες (5)
Σύμφωνα με το Vascular Plants of Greece An annotated checklist (3), τα 19 είδη που αυτοφύονται στην Ελλάδα είναι:
- Rosa agrestis Savi, με συνώνυμα: Rosa arcadiensis Halácsy, Rosa gizellae Borbás, Rosa hungarica A. Kern., Rosa leucadia Heinr. Braun, Rosa micranthoides J.B. Keller, και παρουσία σε όλη την Ελλάδα.
- Rosa arvensis Huds., με παρουσία στην Βορειοανατολική Ελλάδα, Βόρεια Κεντρική Ελλάδα, Βόρεια Πίνδο, Νότια Πίνδο, Ανατολική Στερεά Ελλάδα, Στερεά Ελλάδα, Πελοπόννησο, νησιά Δυτικού Αιγαίου, Νησιά Βορείου Αιγαίου.
- Rosa canina L., με παρουσία σε όλη την Ελλάδα.
- Rosa corymbifera Borkh., με συνώνυμα: Rosa dumetorum Thuill., Rosa dumetorum subsp. subglabra (Borbás) Hayek, Rosa dumetorum subsp. uncinella (Besser) Hayek, Rosa dumetorum subsp. urbica (Léman) Nyman, και παρουσία σε Βόρεια Κεντρική Ελλάδα, Νότια Πίνδος, Στερεά Ελλάδα, Πελοπόννησος, νησιά Ανατολικού Αιγαίου, Νησιά Βορείου Αιγαίου, Κρήτη και Κάρπαθος.
- Rosa dumalis Bechst., με συνώνυμα: Rosa canina subsp. dumalis (Bechst.) Arcang., Rosa glauca subsp. reuteri (Godet) Hayek, Rosa kionae Heinr. Braun & Halácsy, και παρουσία σε Βορειοανατολική Ελλάδα, Βόρεια Κεντρική Ελλάδα, Βόρεια Πίνδο, Νότια Πίνδο, Ανατολική Κεντρική Ελλάδα, Στερεά Ελλάδα, Κρήτη και Κάρπαθο.
- Rosa gallica L., με παρουσία σε Βορειοανατολική Ελλάδα, Βόρεια Κεντρική Ελλάδα, Βόρεια Πίνδο, Νότια Πίνδο, Ανατολική Κεντρική Ελλάδα, Στερεά Ελλάδα, Πελοπόννησο, νησιά Δυτικού Αιγαίου, νησιά Ιονίου.
- Rosa glauca Pourr., με παρουσία σε Βόρεια Πίνδο, Νότια Πίνδο, Ανατολική Κεντρική Ελλάδα.
- Rosa heckeliana Tratt., με συνώνυμο: Rosa orphanidis
- Rosa marginata Wallr., με συνώνυμα: Rosa jundzillii Besser, Rosa trachyphylla A. Rau,
- Rosa montana Chaix, με
- Rosa pendulina L., με παρουσία σε Βορειοανατολική Ελλάδα, Βόρεια Κεντρική Ελλάδα, Βόρεια Πίνδο, Νότια Πίνδο.
- Rosa phoenicia Boiss., με νησιά του Ανατολικού Αιγαίου.
- Rosa pulverulenta M. Bieb., με συνώνυμα: Rosa coquebertii Burnat & Gremli, Rosa dalmatica A. Kern., Rosa glutinosa Sm., Rosa sicula Tratt., και παρουσία σε όλη την Ελλάδα εκτός των Κυκλάδων και Ιονίου.
- Rosa sempervirens L., με συνώνυμα: Rosa scandens Mill., και παρουσία σε όλη την Ελλάδα.
- Rosa spinosissima L.,
- Rosa stylosa Desv., με παρουσία σε Νότια Πίνδο και τα Νησιά Ανατολικού Αιγαίου.
- Rosa tomentosa Sm., με παρουσία σε Βορειοανατολική Ελλάδα, Βόρεια Κεντρική Ελλάδα, Βόρεια Πίνδο, Νότια Πίνδο, Ανατολική Κεντρική Ελλάδα, Στερεά Ελλάδα, Ιόνια Νησιά.
- Rosa turcica Rouy, με συνώνυμα: Rosa ferox M. Bieb. (non Rosa ferox Lawrance), Rosa horrida Crép. (non Rosa horrida Fisch.), με παρουσία σε Βόρεια Κεντρική Ελλάδα? Βόρεια Πίνδος? Βορειοανατολική Ελλάδα, Νησιά Ανατολικού Αιγαίου
- Rosa villosa L., με συνώνυμα: Rosa heldreichii Boiss. & Reut., Rosa pomifera Herrm., με παρουσία σε Βορειοανατολική Ελλάδα, Βόρεια Κεντρική Ελλάδα, Βόρεια Πίνδος, Νότια Πίνδος, Στερεά Ελλάδα.
Φυτοχημική σύσταση των καρπών:
Η σάρκα (το κελύφος) του κυνόροδου από τα Rosa canina περιέχει υψηλά επίπεδα αντιοξειδωτικών, κυρίως πολυφαινόλες και ασκορβικό οξύ, καθώς και καροτενοειδή και βιταμίνες Β και Ε. Οι σπόροι του κυνόροδου είναι πλούσιοι σε πολυακόρεστα λιπαρά οξέα και χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία παθήσεων του δέρματος και σαν συσταστικά σε δερματολογικά καλλυντικά. Τόσο το κέλυφος όσο και οι σπόροι, χωριστά ή μαζί, χρησιμοποιούνται σαν λειτουργικά τρόφιμα και σαν πρόσθετα τροφίμων (7).
Οι καρποί του Rosa canina αλλά και των Ziziphus lotus (L.) Lam., Elaeagnus angustifolia και Crataegus monogyna Jacq. ξεχωρίσουν για την περιεκτικότητά τους σε ασβέστιο. Θα πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη ότι τα επίπεδα οξαλικού οξέος είναι συνήθως σε χαμηλά στους άγριους καρπούς (57-98 mg/100 g). Από τα λιγοστά δεδομένα που υπάρχουν σχετικά με την αναλογία οξαλικού οξέος/Ca στα άγρια φρούτα, οι τιμές του είναι κάτω από 2, οπότε το Ca, αν και λιγότερο άφθονο, αναμένεται να απορροφηθεί καλύτερα σε σχέση με μερικά χόρτα.
Κυνόροδα και Εδωδιμότητα:
Ο καρπός της, το άγριο τριαντάφυλλο που είναι γνωστός σαν κυνόροδο συλλέγετε το φθινόπωρο μπορεί όμως να διατηρηθεί πάνω στο δέντρο σε καλή κατάσταση μέχρι τέλος Δεκέμβρη.
Ο καρπός δεν τρώγεται ωμός, δεν είναι τοξικός άλλα έχει στο εσωτερικό του σκληρές τρίχες που προκαλούν ερεθισμό στο αναπνευστικό και πεπτικό σύστημα.
Τα πέταλα και οι καρποί αποξηραίνονται και φυλάσσονται σε δοχεία. Οι καρποί είναι τροφή για τα πουλιά και άλλα μικρά θηλαστικά.
Στη Βουλγαρία, όπου αναπτύσσεται σε αφθονία, οι καρποί χρησιμοποιούνται για τη παραγωγή ενός γλυκού κρασιού.
Τα άνθη και οι καρποί της αγριοτριανταφυλλιάς χρησιμοποιούνται για γλυκά του κουταλιού, μαρμέλαδας, ζελέ, σιρόπια και ζεστά ροφήματα, σούπες, ποτά, ροδόμελο και άλλα.
Τα κυνόροδα και τα λουλούδια τρώγονται ωμά, οι νεαροί βλαστοί ξεφλουδισμένοι και τρώγονται ωμοί ως σνακ (4).
Οι άγριοι καρποί των θάμνων της αγριοντριανταφυλιάς συλλέγονται σε όλη τη λεκάνη της Μεσογείου σε παραποτάμιες περιοχές, σε δασικές άκρες, όπου συνήθως αναπτύσσεται ένας μεγάλος αριθμός από αυτούς. Οι καρποί της Rosa canina αλλά και διαφόρων άλλων ειδών, όπως R. ulmifolius Schott, Prunus spinosa L., Prunus insititia L., Ribes uva-crispa L., Arctostaphylos uva-ursi (L.) Spreng, συλλέγονται για να καταναλωθούν ωμά ή ως συστατικά σε μαρμελάδες ή λικέρ φυτών (4)
Συντήρηση
Οι καρποί μετά την συλλογή τους πλένουμε και τους στεγνώνουμε. Φορώντας γάντια με ένα μαχαίρι τους χαράσσουμε από τη μία πλευρά, αφαιρούμε το χνούδι και τους σπόρους και τους αφήνουμε στον ήλιο για 4 εβδομάδες, είναι έτοιμοι μόλις αποβάλουν όλη την υγρασία, το καταλαβαίνουμε αν τσακίσουμε το καρπό και σπάει σαν φρυγανιά. Φυλάσσονται σε σκουρόχρωμα αεροστεγή βάζα σ’ ένα ντουλάπι.
Ένας άλλος τρόπος είναι να τους τοποθετήσουμε κατευθείαν στον ήλιο χωρίς να τους αδειάσουμε για 4 εβδομάδες.
Μελισσοκομικό φυτό
Η Rosa canina Αγριοτριανταφυλλιά ανθίζει την άνοιξη και δίνει μόνο γύρη, χρώματος πορτοκαλί.
Αγριοτριανταφυλλιά και θεραπευτικές ιδιότητες
Οι πιο καλά τεκμηριωμένες μελέτες αφορούν τις θετικές επιδράσεις στις χρόνιες φλεγμονώδεις διεργασίες, ιδιαίτερα σε ασθενείς που πάσχουν από οστεοαρθρίτιδα.
Ο ακριβής φαρμακευτικός ρόλος των διαφόρων ενώσεων του τριαντάφυλλου δεν έχει διερευνηθεί λεπτομερώς και η σχετική σημασία της σάρκας των φρούτων έναντι των σπόρων δεν έχει ακόμη προσδιοριστεί (7).
Οι καρποί έχουν μεγάλη θρεπτική αξία λόγω των πολλών βιταμινών που περιέχουν και ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα βοηθώντας τον οργανισμό στην αντιμετώπιση του κρυολογήματος και στην καλή απορρόφηση του σιδήρου και του ασβεστίου.
Ο ποώδης καρπός των Rosa canina διαθέτει προληπτικές και θεραπευτικές δραστηριότητες ενάντια σε ένα ευρύ φάσμα από ασθένειες, συμπεριλαμβανομένων των φλεγμονωδών διαταραχών της αρθρίτιδας, ρευματισμούς, ουρική αρθρίτιδα και ισχιαλγία, σε ασθένειες με πυρετό, σε κρυολογήματα και μολυσματικές ασθένειες συμπεριλαμβανομένης της γρίπης, κατά των γαστρεντερικών διαταραχών, βοηθούν την πέψη, την πρόληψη της φλεγμονής του γαστρικού βλεννογόνου και του γαστρικού έλκους, για χολόλιθοι, ως καθαρτικό, για διαταραχές του νεφρού και του κάτω ουροποιητικό, ως διουρητικό, για υδρωπικία και ως στυπτικό (8).
Εθνικοβοτανολογικές μελέτες έχουν δείξει ότι τα κυνόροδα έχουν διουρητική δράση καθαρίζει το ουροποιητικό σύστημα, τα νεφρά και τη κύστη εμποδίζοντας την κατακράτηση υγρών, είναι ήπιο καθαρτικό βοηθώντας στη καλή λειτουργία του εντέρου.
Είναι πρώτης τάξεως αντισκορβουτικό και φάρμακο για το ραχιτισμό, έχουν αντιφλεγμονώδεις και αντιοξειδωτικές ιδιότητες και είναι τονωτικά.
Βοηθά στην αποκατάσταση της διαταραγμένης ορμονικής ισορροπίας, και στην ακανόνιστη περίοδο, στην υπερβολική εμμηνόρροια, σε συσπάσεις και πόνους της μήτρας.
Το αιθέριο έλαιο θεωρείται πολύ αγνό και ασφαλές για χρήση έχει αντιγηραντική δράση, βοηθά στη φλεβίτιδα, στην ακμή, στις πληγές των ούλων. Το ροδέλαιο χρησιμοποιείται στην περιποίηση και βελτίωση του δέρματος, σαν αντισηπτικό για μολύνσεις και ερεθισμούς των βλεφάρων και των οφθαλμών.
Το αφέψημα συνίσταται για κρυολόγημα, γρίπη, αναπνευστικές αλλεργίες, για συνάχι, μολυσματικές ασθένειες.
Έχει στυπτικές ιδιότητες και βοηθά στην καταπολέμηση της διάρροιας και στη σπαστική κολίτιδα.
Οι Ινδιάνοι της Αμερικής χρησιμοποιούσαν τους καρπούς της αγριοτριανταφυλλιάς για να ενισχύσουν το ανοσοποιητικό σύστημα και να αντιμετωπίσουν τυχών αρρώστιες.
Τρόπος παρασκευής:
Σε ένα φλιτζάνι βραστό νερό ρίχνετε ένα γεμάτο κουταλάκι θρυμματισμένους καρπούς, τα αφήνετε σε έγχυμα για 10-12 λεπτά, πίνετε 2 φορές την ημέρα. Το συνδυάζουμε και με άλλο βότανο για να δόση γεύση στο ρόφημα.
Σε ένα φλιτζάνι βραστό νερό ρίχνετε 5 gr πέταλα των ανθών, τα αφήνετε σε έγχυμα για 10-12 λεπτά, πίνετε 2 φορές την ημέρα.
Ροδέλαιο: Σε ένα μπολ βάζουμε τα ροδοπέταλα που μόλις έχουμε μαζέψει, το γεμίζουμε με καλό ελαιόλαδο και το αφήνουμε για μία μέρα. Στραγγίζουμε πιέζοντας τα φύλλα και επαναλαμβάνουμε τη διαδικασία μέχρι να πάρει το άρωμα που επιθυμούμε.
Αντενδείξεις
Το χνούδι που υπάρχει μέσα στο καρπό, πριν το σπόρο θέλει προσοχή γιατί προκαλεί αλλεργία στο δέρμα, στο στόμα και στο στομάχι.
Η παρουσίαση των βοτάνων σε καμιά περίπτωση δεν αποτελεί συνταγή και έχει καθαρά ενημερωτικό χαρακτήρα.
Καλλιέργεια Πολλαπλασιασμός
Το γένος περιλαμβάνει περισσότερα από 100 είδη που απαντώνται από την Ευρώπη έως και τη Βόρειο Αφρική. Οι ποικιλίες η Rosa canina Damasks και Gallicas μας δίνουν την μεγαλύτερη ποσότητα σε ροδέλαιο, επίσης υπάρχει μία ποικιλία χωρίς αγκάθια η Rosa canina Assisiensis
Η αγριοτριανταφυλλιά προτιμά ηλιόλουστες περιοχές με δροσερό κλίμα, υγρό αμμώδες έδαφος και απάνεμα σημεία, το ιδανικό ΡΗ είναι όξινο έως ουδέτερο.
Πολλαπλασιάζετε με μοσχεύματα ξηρού ξύλου από το γονικό βλαστό το καλοκαίρι ή με παραφυάδες το χειμώνα.
Ένα κλάδεμα το καλοκαίρι μετά την ανθοφορία την βοηθάει στην ανάπτυξη των ανθών της επόμενης χρονιάς προσοχή ανθίζει σε βλαστάρια της προηγούμενης χρονιάς.
Από αρρώστιες προσβάλλετε από αφίδες, κάμπιες, τετράνυχο, βρωμούσες και χρυσόμυγα που τρώνε τα φύλλα, ενώ η σφήκα Rhodites rosae προκαλεί τριχωτά. Από μύκητες προσβάλετε από τη μαύρη κηλίδωση και το περονόσπορο.
Βιβλιογραφία:
- www.theplantlist.org, a working list of all known plant species
- en.wikipedia.org/wiki, Wikipedia, the free encyclopedia
- portal.cybertaxonomy.org, Vascular Plants Checklist of Greece
- Tardío J, Pardo-de-Santayana M, Morales R (2006) Ethnobotanical review of wild edible plants in Spain. Bot J Linn Soc 152:27–71
- ysthmatikhbotanikh.blogspot.com, ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΒΟΤΑΝΙΚΗ
- votaniki.gr
- Nybom, Hilde; Werlemark, Gun (2017). “Realizing the Potential of Health-Promoting Rosehips from Dogroses (Rosa sect. Caninae)”. Current Bioactive Compounds. 13 (1): 3–17. doi:10.2174/1573407212666160607090635.
- Lillian Barros, Ana Maria Carvalho, Jorge Sá Morais, Isabel C.F.R.Ferreira, 2010, Strawberry-tree, blackthorn and rose fruits: detailed characterization in nutrients and phytochemicals with antioxidant properties, Food Chemistry Volume 120, Issue 1, 1 May 2010, Pages 247-254, doi.org/10.1016/j.foodchem.2009.10.016
Σου αρέσει αυτή τη δημοσίευση; Μοιράσου το με φίλους!
Δείτε επίσης:
