Sideritis spp Τσάι του βουνού

Ανάλογα με την προέλευση τους τα διάφορα είδη και υποείδη του γένους Sideritis spp Τσάι του βουνού έχουν διάφορα ονόματα όπως «τσάι του Ταύγετου», «τσάι του Ολύμπου», «τσάι του Δέλφι», «τσάι Βλάχικο», «τσάι της Κρήτης», «τσάι του βελουχιού», «του καλόγερου το χόρτο» κ.α.

Περιγραφή, Βιότοπος:

Απαντάται στα ελληνικά βουνά σε υψόμετρο μεγαλύτερο των 1000 μέτρων, έχουμε περισσότερα από 17 είδη σιδερίτη και είναι ο μόνος τόπος στον κόσμο μέχρι στιγμής, που καλλιεργείται συστηματικά και σύμφωνα με τα πρότυπα της βιοκαλλιέργειας. Τα πιο γνωστά και είναι:

Το Sideritis athoa ή τσάι βλάχικο, και στο Άγιο Όρος μπεττόνικα, αυτοφύεται στον Άθω, στην Πίνδο και στην Σαμοθράκη.

Το Sideritis clandestina ή τσάι του Μαλεβού ή τσάι του Ταϋγέτου το συναντάμαι σε περιοχές του Μαλεβού, του Ταϋγέτου και της Κυλλήνης.

Το Sideritis syriaca ή τσάι της Κρήτης ή μαλοτήρας ή καλοκοιμηθιά το συναντάμαι στα βουνά της Κρήτης και κυρίως στα Λευκά Όρη και στον Ψηλορείτη.

Το Sideritis euboea ή τσάι της Εύβοιας ή τσάι απ’ το Δέλφι το συναντάμαι στην Εύβοια και κυρίως στα βουνά Δίρφυ.

Το Sideritis scardica ή τσάι του Ολύμπου το συναντάμαι στον Όλυμπο, στον Κίσσαβο και στο Πήλιο.

Το Sideritis raeseri ή τσάι του Παρνασσού ή τσάι του Βελουχιού το συναντάμε στον Νομό Μαγνησίας.
Το Sideritis romana subsp. purpurea ή Σιδηρίτιδα η ρωμαία υποείδ. η πορφυρά.
Το Sideritis lanata ή Σιδηρίτιδα η εριώδης.

Η αναγνώριση των διαφόρων ειδών και υποειδών του φυτού είναι εργασία δύσκολη και επίμονη επειδή το φυτό έχει μεγάλη τάση να υβριδοποιείται. Υπάρχουν πολλές ποικιλίες και οι διαφορές τους έχουν να κάνουν με το χρώμα, το μέγεθος των φύλλων και άλλα βοτανικά χαρακτηριστικά.

Είναι αυτοφυές, πολυετής, πόα ύψους έως 50 εκατοστά, με βλαστό εύρωστο και τριχωτό. Έχει φύλλα αντίθετα, χνουδωτά και λίγο οδοντωτά, με έντονες νευρώσεις, τα άνθη του είναι κίτρινα ή λευκά και συνήθως σχηματίζουν στάχυ.
Ευδοκιμεί σε περιοχές με μεγάλο υψόμετρο, σε ξηρά εδάφη με πέτρα και σε λιβάδια ασβεστολιθικών βιότοπων.

Συλλογή:

Η ασύστολη συλλογή του σχεδόν τα απειλεί με εξαφάνιση, γεγονός που στις περισσότερες περιοχές απαγορεύεται η συλλογή του.

Συλλέγετε τον μήνα Ιούνιο, Ιούλιο και Αύγουστο που είναι και οι μήνες της ανθοφορία του.

Κινδυνεύει με εξαφάνιση και σε καμιά περίπτωση δεν το ξεριζώνουμε, αλλά κόβουμε με μεγάλη προσοχή, με ψαλίδι, με λεπίδι ή με δρεπάνι το στέλεχος με τα άνθη, πάνω από το ξυλώδες μέρος του φυτού, αφήνοντας τουλάχιστον ένα μικρό μέρος του φυτού με αρκετά αναπτυγμένους, ανθοφόρους βλαστούς, για να συνεχίσει με τους σπόρους του να αναπτύσσεται και να πληθαίνει.

Κατά την ωρίμανση των ανθών, συλλέγονται οι βλαστοί και τα άνθη, δένονται σε ματσάκια, όχι πολύ σφικτά για να αναπνέουν και κρέμονται ανάποδα.

Η αποξήρανση γίνεται σε ξηρό, δροσερό και καλά αεριζόμενο μέρος, τα κακώς αποξηραμένα ματσάκια έχουν έντονο κίτρινο χρώμα και με απώλεια των θρεπτικών και ποιοτικών χαρακτηριστικών.

Εδωδιμότητα

Το τσάι του βουνού περιέχει μεγάλες ποσότητες σιδήρου, επίσης περιέχει βιταμίνη C, θεοβρωμίνη, φλαβονοειδή, διτερπένια, γλυκοζίτες, φαινυλοπροπάνια, ιριδοειδή και μονοτερπένια.

Στη μαγειρική χρησιμοποιείται για να αρωματίσει διάφορα πιάτα, κυρίως κρέατα.

Σύμφωνα με μια εκδοχή, η ονομασία αυτή προέρχεται από τη λέξη σίδηρος εξαιτίας της ικανότητάς του να θεραπεύει τις πληγές που προκαλούνται από σιδερένια αντικείμενα.

Θεραπευτικές ιδιότητες:

Το έγχυμα του φυτού χρησιμοποιείται σαν χωνευτικό, διουρητικό, σε πεπτικές διαταραχές και σαν διεγερτικό του εγκεφάλου και των μυών.
Εξάλλου επιταχύνει την αναπνοή, ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα, βοηθά στη καταπολέμηση του κρυολογήματος, της ρινικής συμφόρησης, στη πρόληψη της οστεοπόρωσης, της αναιμίας, βελτιώνει τη καρδιαγγειακή λειτουργία, ενώ οι αντιοξειδωτικές του ιδιότητες βοηθούν στην πρόληψη του καρκίνου.

Τρόποι παρασκευής:

Ο σωστός τρόπος είναι να ρίξουμε δύο κλαδάκια σε βραστό νερό και αφήνουμε από 3 έως 5 λεπτά να αναδείξει το άρωμα και τις θεραπευτικές του ουσίες το σουρώνουμε και το πίνουμε.
Για ποδόλουτρο σε 4 λίτρα βραστό νερό ρίχνουμε 2-3 κοτσάνια βότανο, το αφήνουμε να κρυώσει και κάνουμε ποδόλουτρο για 20΄.

Αντενδείξεις:

Είναι από τα ελάχιστα βότανα που δεν έχουν παρατηρηθεί παρενέργειες από υπερκατανάλωση.

Η παρουσίαση των βοτάνων σε καμιά περίπτωση δεν αποτελεί συνταγή και έχει καθαρά ενημερωτικό χαρακτήρα.

Πηγή: en.wikipedia.org/wik

Καλλιέργεια, Πολλαπλασιασμός:

Όταν καλλιεργούμε ένα βότανο καλό είναι να μιμούμαστε τις φυσικές συνθήκες ανάπτυξής του για να πετυχαίνουμε ποιοτικό προϊόν. Σε υψόμετρο μεγαλύτερο των 1000 μέτρων δεν προσβάλλεται από ασθένειες, είναι φυτό σκληροτράχηλο στις κλιματικές συνθήκες αντέχει σε πολύ χαμηλές θερμοκρασίες, ενώ σε μεγάλες περιόδους ξηρασίας χρειάζεται αραιά ποτίσματα.
Εδαφολογικά θέλει ορεινά πετρώδη, ασβεστολιθικά, ξερικά και φτωχά εδάφη με καλή στράγγιση και ΡΗ 6-8.

Πολλαπλασιάζονται πολύ εύκολα με σπόρο, με βλαστό ή με διαίρεση ριζώματος, αρκεί να κρατάμε πάντα το υψόμετρο των 1000 μέτρων.
Ένα στρέμμα καλλιέργειας παράγει 150 κιλά ξηρό προϊόν από τη δεύτερη χρονιά και για 12 χρόνια.