Gentiana lutea Γεντιανή

Η Gentiana lutea Γεντιανή είναι ιθαγενές φυτό της Δυτικής Βαλκανικής και της Ευρώπης μέχρι τα Πυρηναία, στην Ελλάδα απαντάται στα βουνά της Μακεδονίας της Βόρειας Πίνδου και της Στερεάς Ελλάδας όπου φύεται σε πετρώδεις πλαγιές, σε πετρώδεις θαμνότοποι, σε αλπικά και υποαλπικά βοσκοτόπια, συνήθως σε ασβεστολιθικά εδάφη, σε υψόμετρο 1800 έως και τα 2500 μέτρα. Ως βότανο η γεντιανή είναι θεραπευτική και χρησιμεύει στον πυρετό, σε δηλητηριώδη δαγκώματα, στην ανορεξία και σε στομαχικές διαταραχές.

Επιστημονική ονομασία: Gentiana lutea L. (1753)

Συνώνυμα: Asterias hybrida, Asterias lutea, Coilantha biloba, Gentiana major.

Ελληνική ονομασία: Γεντιανή η κίτρινη

Κοινές ονομασίες: Γεντιανή, Αγριοκαπνός, Αγριοπιπεριά, Πικρία, Τσεμερ, Yellow Gentian

Ετυμολογία: Το όνομα Gentiana είναι ένας φόρος τιμής στον βασιλιά των αρχαίων Ιλλυριών, τον Gentius, που ανακάλυψει ότι το βότανο είχε τονωτικές και θεραπευτικές ιδιότητες και lutea απειδή είναι κίτρινη.

Περιγραφή:

Η Γεντιανή η κίτρινη είναι πολυετής ποώδες φυτό, της οικογένειας των Gentianaceae, με διάρκεια ζωής που ξεπερνά τα 50 χρόνια, με ύψος 60 έως 120 εκατοστά, με βλαστό ισχυρό, κυλινδρικό, κοίλο, άτριχο και όρθιο, εμφανίζονται στις αρχές του καλοκαιριού. Eχει πολυετές ρίζα, σαρκώδη, χοντρή, πασσαλώδη, κίτρινη στο εσωτερικό της τμήμα και μαύρη στο εξωτερικό, φτάνει σε μήκος τα 60 εκατοστά και πάχος μεγαλύτερο των 5 εκατοστών.

Τα φύλλα της είναι αντίθετα, μεγάλα, ωοειδή, πράσινα – κυανά με 5-7 εμφανείς, παράλληλες νευρώσεις, τα παράρριζα με μίσχο, με μήκος από 10 έως 30 εκατοστά και το πλάτος τους από 4 έως 12 εκατοστά.

Τα ερμαφρόδιτα άνθη της είναι κίτρινα, φύονται σε σκιαδόμορφους σπόνδυλους, από τις μασχάλες των φύλλων και στις κορυφές των βλαστών, έχουν μήκος 30 εκ.. Τα άνθη είναι ερμαφρόδιτα (έχουν και αρσενικά και θηλυκά όργανα) και γονιμοποιούνται από μέλισσες, μύγες ή σκαθάρια. Η κίτρινη Γεντιανή δεν ανθίζει πριν από την ηλικία των 10 ετών, περίοδος ανθοφορίας από τον Ιούλιο έως και τον Αύγουστο.

Ο καρπός είναι πολύσπερμη κάψα.

Προσοχή

Η Γεντιανή μοιάζει κάπως με τον δηλητηριώδη Veratrum album Ελλέβορος. Αλλά αυτός δεν έχει φύλλα ελλειπτικά. Η σύγχυση όμως μπορεί να γίνει όταν δεν υπάρχουν άνθη και απαιτείται προσοχή.

Σύσταση

Βότανο με ιδιαιτέρα πικρή και στυφή γεύση, η ρίζα της περιέχει τις πιο πικρές ουσίες που εντοπίζουμε στη φύση, οι ουσίες αυτές χρησιμοποιούνται σήμερα ως επιστημονική βάση για τη μέτρηση της πικρότητας.

Περιέχει τις ουσίες σεκοϊριδοειδή, αμαρογεντίνη, αμαροσβερίνη, τρισακχαρίτης γεντιανόση, που είναι πικρές ενώ το κίτρινο χρώμα της ρίζας οφείλεται στις ξανθόνες, γεντισίνη, ισογεντισίνη και γεντιίνη. Τέλος, αποτελείται από φυτοστερόλες, φαινολικά οξέα, πηκτίνη, ολιγοσακχαρίτες και το αλκαλοειδές γεντιανίνη.

Θεραπευτικές και φαρμακευτικές ιδιότητες της γεντιανής

Η ρίζα του βότανου Γεντιανή δρα ως ανθελμινθικό, αντιφλεγμονώδες, αντισηπτικό, πικρό τονωτικό, χολαγωγό, εμμηναγωγό, αντιπυρετικό, ψυκτική ουσία και στομαχικό.

Oπως όλα τα πικρά βότανα η ρίζα της Γεντιανής διεγείρει την όρεξη και την πέψη μέσα από τη γενική διέγερση των πεπτικών υγρών. Επιταχύνει την εκκένωση του στομάχου.

Είναι ένα από τα καλύτερα ενισχυτικά του ανθρώπινου συστήματος, διεγείροντας το ήπαρ, τη χοληδόχο κύστη και το πεπτικό σύστημα και είναι εξαιρετικό τονωτικό για να συνδυαστεί με ένα καθαρτικό, προκειμένου να αποφευχθούν εξουθενωτικές επιπτώσεις του. Ενίσχυση τους ασθενείς που βρίσκονται στο στάδιο της ανάρρωσης.

Έχει ακόμα αντιπυρετικές ιδιότητες εξ’ αιτίας της γεντιοπιρίνης που μοιάζει με την κινίνη. Θεωρείται πως διευκολύνει τον ανθρώπινο οργανισμό να απορροφήσει το σίδηρο και τη Βιταμίνη Β12.

Ρίζα γεντιανής χρησιμοποιείται από την αρχαιότητα από τον Διοσκουρίδη, τον Πλίνιο, τον Κέλσο και τον Γαληνό.

Σύμφωνα με το Διοσκουρίδη ήταν κατάλληλη για την αντιμετώπιση δαγκωμάτων φιδιών, εθεωρείτο ήδη από την αρχαιότητα κατ’ εξοχήν φαρμακευτική και αποτελεί ένα από τα συστατικά της θηριακής. Η “θηριακή” ήταν φάρμακο σύνθετο από πολλές ουσίες και δίδονταν ως αντίδοτο στα δήγματα δηλητηριωδών ζώων, ερπετών, φιδιών, τα αποκαλούμενα “θηρία”, εξ ού και η ονομασία του φαρμάκου αυτού. Ο Διοσκουρίδης την ονομάζει και «ρίζα Κενταύρου».

Κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα χρησιμοποιήθηκε για την περιποίηση τραυμάτων και πληγών.

Παρασκευάζεται

Ως αφέψημα, σε ένα φλιτζάνι νερό ρίχνουμε μισή κουταλιά του γλυκού τεμαχισμένη ρίζα και το βράζουμε για 5 λεπτά. Το πίνουμε ζεστό 15-30 λεπτά πριν τα γεύματα ή όποια στιγμή νιώσουμε έντονους πόνους στο στομάχι λόγω κορεσμού.

Ως βάμμα παίρνουμε 1-4 ml τρεις φορές την ημέρα σύμφωνα με τις πάνω οδηγίες.