Equisetum arvense Εκουϊζέτο ή Αλογονουρά

Το Equisetum arvense Εκουϊζέτο ή Αλογονουρά είναι φυτό κοινό σε όλη την Ευρώπη, της Ασίας και της Βόρειας Αμερικής. Στην Ελλάδα φύεται σε υγρές και αμμώδη τοποθεσίες, σε όχθες ρεμάτων, σε πηγές, σε καλλιέργειες, αναχώματα και άκρες δρόμων, σε πετρώδη και ξερά εδάφη, σε δάση και σε υγρά λιβάδια, σε υψόμετρο έως τα 2000 μέτρα. Ως βότανο το εκουϊζέτο δρα ως στυπτικό, διουρητικό και επουλωτικό. Ο Πλίνιος έγραφε για αυτό το 77 μ.Χ. «Τόσο θαυματουργές είναι οι ιδιότητες του, που κι ένα άγγιγμα του μόνο, φτάνει για να σταματήσει την αιμορραγία».

Επιστημονική ονομασία: Equisetum arvense L.

Συνώνυμα: Equisetum arvense subsp. boreale Bong., Equisetum boreale Bong.

Ελληνική Ονομασία: Ιπουρίς η αρουραία, Εκουιζέτο το αρουραίο

Κοινές Ονομασίες: Αλογονουρά, Ιππουρίδα, Πολυτρίχι, Πολυκόμπι, Κοντυλόχορτο, Πολυτριχιά, Πολυκόνδυλο, Ιππουρίδα των αγρών, Ουρά του αλόγου, Κυπαρισσάκι, bottlebrush, shave grass, scouring rush, horsetail, field horsetail.

Ετυμολογία: Το όνομα ιππουρίδα, που χρησιμοποιείται συχνά για ολόκληρη την ομάδα, προέκυψε επειδή το διακλαδισμένο είδος μοιάζει κάπως με την ουρά ενός αλόγου. Η ονομασία equisetum προέρχεται από το “equus”(άλογο) και “sacta”(τρίχα).

Περιγραφή:

Το Εκουιζέτο είναι ένα πολυετής πτεριδόφυτο, της οικογένειας των Equisitaceae, με ύψος από 10- 60 εκατοστά, με όρθια στελέχη και με έρπον και κονδυλώδες ρίζωμα.

Ο βλαστός του είναι ωχρό-πράσινος, κυλινδρικός, με 8-12 βαθειές αυλακώσεις κατά μήκος, κούφιος εσωτερικά.

Τα φύλλα του πράσινα, σε κυκλική διάταξη, σαν ακτίνες ομπρέλας από τα γόνατα του βλαστού.

Το φυτό στερείται ανθέων και εμφανίζει δύο ειδών βλαστούς, τα άγονα και τα γόνιμα στελέχη. Τα γόνιμα στελέχη εμφανίζονται πριν από τα στείρα, έχουν χρώμα καφέ-κοκκινωπό ή υπόλευκο, έχουν ύψος 10-20, σπάνια έως 30 εκατοστά και διάμετρο 0,5, στερούνται σπονδύλων και χλωροφύλλης και φέρουν ένα σποραγγειοφόρο στάχυ ύψους 3 εκατοστών. Η ανάπτυξη των γόνιμων βλαστών του γίνεται την άνοιξη, στην κορυφή φέρουν έναν κώνο με τα σποριάγγεια. Μετά την δημιουργία των σπορίων, μαραίνονται και ξεραίνονται.

Τα άγονα στελέχη είναι πολυμορφικά, πράσινου χρώματος, κατακείμενα ή όρθια, με ύψος 50 έως 60 εκατοστά είναι αρκετά ψηλότερα από τα γόνιμα και εμφανίζονται αργότερα από αυτά. Τα σποριάγγεια εμφανίζονται από Μάρτιο έως Μάιο.

Εδωδιμότητα:

Το εκουϊζέτο είναι κυριολεκτικά αποθήκη μετάλλων, τα κυτταρικά τοιχώματα είναι πλούσια σε πυρίτιο (10%) και σε αλάτα και λιγότερο σε σαπωνίνη, γλυκοσιδικές φλαβόνες, οργανικά οξέα, φαινολικά οξέα, αλκαλοειδή, στερόλες νικοτίνη, παλουστρίνη, τανίνη, ασβέστιο, μαγγάνιο, μαγνήσιο, κάλιο, φώσφορο και θείο, διαιτητικές ίνες, βιταμίνες Α, Ε και C. Είναι δροσερό, ξηρό και ελαφρώς πικρό.

Τα μπουμπούκια τρώγονται ως λαχανικό στην Ιαπωνία και την Κορέα στην άνοιξη .

Οι τρυφεροί βλαστοί την άνοιξη τρώγονται βρασμένοι και χρησιμοποιούνται ως υποκατάστατο των σπαραγγιών. Θα πρέπει να χρησιμοποιούνται όταν είναι τρυφεροί και πρέπει να «ξενερίζονται» ίσως 3-4 φορές λόγω της τοξικότητάς τους. Μια έκθεση αναφέρει ότι μπορούν να καταναλωθούν και ωμοί, αφου ξεφλουδίστούν και απορριφτεί η άκρη βλαστού. Είναι μια πολύ κουραστική εργασία και δεν θα πρέπει να τρώγονται ωμά σε οποιαδήποτε ποσότητα.

Μερικές φυλές κόβουν τα νεαρά βλαστάρια πριν γίνουν τοξικά και τα αποξηρένουν για αργότερα.

Οι ρίζες τρώγονται ωμές. Τα μαύρα οζίδια που συνδέονται με τις ρίζες είναι βρώσιμα . Χρειάζονται σημαντικές προσπάθειες για τη συλλογή αυτών των οζιδίων έτσι ώστε να γίνεται κανονικά μόνο σε καιρούς απελπισίας.

Τοξικότητα:

Όλα τα άλλα είδη του Equisetum είναι τοξικά. Μεγάλες ποσότητες του φυτού μπορεί να είναι τοξικές. Αυτό επειδή περιέχει το ένζυμο θειαμινάση, μια ουσία που μπορεί να στερήσει στο σώμα της βιταμίνες του συμπλέγματος Β. Σε μικρές ποσότητες το ένζυμο αυτό δεν κάνει κακό στους ανθρώπους όταν αυτοί καταναλώνουν τροφές πλούσιες σε βιταμίνη Β, αν και μεγάλες ποσότητες μπορεί να προκαλέσουν σοβαρά προβλήματα υγείας. Το ένζυμο καταστρέφεται από τη θερμότητα ή την αφυδάτωση.

Το φυτό περιέχει εκουιζετικό οξύ, το οποίο πιστεύεται ότι είναι ταυτόσημο με το ακονιτικό οξύ (aconitic acid). Αυτή η ουσία είναι ισχυρό ηρεμιστικό για τα νεύρα και την καρδιά. Σε κάθε περίπτωση η εσωτερική χρήση του βοτάνου καλό είναι να γίνεται με μέτρο και για ελεγχόμενα χρονικά διαστήματα.

Θεραπευτικές και φαρμακευτικές ιδιότητες του εκουϊζέτο

Η Αλογονουρά αν και θεωρείται ζιζάνιο είναι πολύ διάσημο βότανο για την αιμοστατική κυρίως δράση του.

Είναι εξαιρετικά στυπτικό για το ουρογεννητικό σύστημα, μειώνει την αιμορραγία και επουλώνει τα τραύματα χάρη στη μεγάλη του περιεκτικότητα σε διοξείδιο του πυριτίου, το οποίο είναι ευδιάλυτο και μπορεί να απορροφηθεί. Ενεργεί σαν ήπιο διουρητικό και η τονωτική και στυπτική του δράση το καθιστούν πολύτιμο για τη θεραπεία της ακράτειας και της νυκτερινής ενούρησης στα παιδιά. Θεωρείται ειδικό ίαμα για περιπτώσεις φλεγμονής ή καλοήθους διόγκωσης του προστάτη αδένα.

Το διοξείδιο του πιρυτίου που περιέχει βοηθάει στην απορρόφηση του ασβεστίου και εμποδίζει την εναπόθεση λιπιδίων στις αρτηρίες.

Το εκχυλίσμα της ιππουρίδας έχει την ικανότητα να διεγείρει τον κυτταρικό μεταβολισμό, να ενισχύει τη διαδικασία σύνθεσης κολλαγόνου και ελαστίνης και να αναπλάθει τους συνδετικούς ιστούς του δέρματος. Αξιοποιήθηκε ευρύτατα από την κοσμητολογία σε πολλές αντιγηραντικές συνθέσεις.

Επιπλέον, η υψηλή περιεκτικότητά του σε πυρίτιο προσδίδει στο εκχύλισμα άριστες αντιφλεγμονώδεις και μαλακτικές ιδιότητες, λειαίνει την επιδερμίδα και την κάνει πιο απαλή και συμβάλλει στη βελτίωση της μικροκυκλοφορίας.

Το βάμμα του εκουϊζέτο δρα επουλωτικά και προφυλάσσει το άτομο από την οστεοπόρωση.

Το αφέψημα εκουϊζέτο θρέφει και δυναμώνει τα εύθραυστα νύχια και μαλλιά, επουλώνει τις πληγές και κυρίως τις χιονίστρες στα χέρια και στα πόδια.

Ως έγχυμα παρασκευάζεται ρίχνωντας ένα φλιτζάνι βραστό νερό σε 2 κουταλιές του τσαγιού ξηρό βότανο και το αφήνουμε 15-20 λεπτ, πίνουμε 3 φορές την ημέρα.

Ως βάμμα χρησιμοποιούμε 2-4 ml βάμματος τρεις φορές την ημέρα.

Σε ένα λουτρό που έχει καλά αποτελέσματα για τον ρευματικό πόνο και τις χιονίστρες. Μουλιάζουμε 100 γραμμάρια βοτάνου σε καυτό νερό για μία ώρα και ρίχνουμε το νερό αυτό στο νερό του μπάνιου.

Αντενδείξεις:

Απαγορεύεται η χρήση κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του θηλασμού. Δεν επιτρέπεται η χρήση για περισσότερο από 6 εβδομάδες γιατί μπορεί προκαλέσει ερεθισμό του πεπτικού.

Πηγή: phytologio.blogspot.com/2009/04/equisetum, www.herb.gr/ekouizeto, kentromeletisarxaiasthourias.wordpress.com/2016/02/02/equisetum-arvense, www.skingurus.gr, www.togiatrosofi.gr/bamma-ekouizeto, Photo, Photo