Ceratonia siliqua Χαρουπιά Ξυλοκερατιά
Η Ceratonia siliqua Χαρουπιά ή Ξυλοκερατιά θεωρείται δένδρο, το οποίο μπορεί να συμβάλει στην καθαριότητα της ατμόσφαιρας από το μόλυβδο, στοιχείο το οποίο είναι πολύ βλαβερό για την υγεία. Θεραπευτικές ιδιότητες έχουν κυρίως οι λοβοί και οι σπόροι, αλλά επίσης τα άνθη και τα φύλλα του δέντρου. Συλλέγονται τα άνθη και τα φύλα κατά την περίοδο άνθησης, ενώ οι λοβοί στα τέλη Ιουλίου.
Τη συναντάμε περισσότερο στη Νότιο Ελλάδα, στα νησιά του Αιγαίου και ιδιαίτερα στην Κρήτη και στη Κύπρο, που αναπτύσσεται σε ηλιόλουστες θέσεις, σε φωτεινά δάση με ασβεστούχα εδάφη, σε όχθες ποταμών, σε υψόμετρο μέχρι τα 500 μέτρα, Είναι ικανό να ευδοκιμήσει σε ξηρά και άγονα εδάφη και παρουσιάζει μεγάλη αντοχή στην ξηρασία και στη μόλυνση των μεγαλουπόλεων γι’ αυτό και χρησιμοποιείται πολύ σε πεζοδρόμια και δεντροστοιχίες, ενώ είναι κατάλληλο και για παραθαλάσσιες φυτεύσεις όπου δημιουργεί πολύ καλή σκιά.
Επιστημονική ονομασία: Ceratonia siliqua L. 1753
Ελληνική ονομασία: Κερωνία, Κερατέα η έλλοβο
Κοινές ονομασίες: Κερωνία, Κερατέα η έλλοβος, Κερατόνια, Κουντουριδιά, Κουτσουπιά, Τσερακιά, Τερατσιά, Κουτσικιά.
Βιότοπος, Περιγραφή:
Η χαρουπιά είναι αειθαλές δένδρο, συνήθως δίοικο, με πυκνή συνήθως σφαιρική ή ομπρελοειδή κόμη, της οικογένειας των Fabaceae, με ύψος έως 13 μέτρα, μερικές φορές μπορεί να φτάσει και τα 18 μέτρα. Είναι μακρόβιο, μόνοικο ή δίοικο, ιθαγενές της Μεσογείου, έχει λείο και καστανόφαιο κορμό, τραχύ φλοιό, με εύρωστους κορμούς.
Τα φύλλα της είναι σύνθετα, κατ’ εναλλαγή, πτερωτά 4-10 φυλλάρια, δερματώδη, βαθυπράσινα γυαλιστερά από πάνω, ωχρό-πράσινα από κάτω και ελαφρά κυματοειδή.
Τα άνθη της είναι μικρά, πρασινωπά, με βαριά οσμή, χωρίς πέταλα, με μικρό πρασινωπό κάλυκα, πεντάλοβο με πέντε στήμονες, μακριούς στα αρσενικά άνθη, κοντούς και, κατά κανόνα, άγονους στα θηλυκά ή ερμαφρόδιτα, εμφανίζονται κατευθείαν από τα κλαδιά σε κοκκινωπούς βότρυες, το φθινόπωρο και εξελίσσονται σε μακρόστενους, καστανοκόκκινους, εδώδιμους καρπούς, τα ξυλοκέρατα.
Ο καρπός της χαρουπιάς είναι λοβός, δερματώδεις, ξηρός και με μήκος 10-30 εκατοστά. Τα χαρούπια είναι μακριά, στριφτά και σκληρά πράσινου χρώματος όταν είναι άγουρα και ξυλώδη εξωτερικά, καστανού χρώματος όταν είναι ώριμα. Η σάρκα του ώριμου καρπού περιβάλλει μέχρι και 15 καστανόχρωμα και πολύ σκληρά φακοειδή σπέρματα, διατεταγμένα κατά μήκος του. Είναι σακχαρώδης και έχει ευχάριστη, γλυκιά γεύση. Η ωρίμανση του καρπού διαρκεί σχεδόν ένα χρόνο μέχρι τα τέλη Αυγούστου του επόμενου έτους που αρχίζουν να πέφτουν οι ώριμοι πια καρποί.
Συστατικά:
Το χαρούπι περιέχει υψηλό ποσοστό φυτικών πρωτεϊνών και υδατανθράκων, βιταμίνες Α, Β1,B2, D, σίδηρο, κάλιο, ασβέστιο, φωσφόρο, πυρίτιο, τανίνες, πηκτίνη και λιγνίνη, ισοβουτυρικό οξύ, έχει μεγάλη περιεκτικότητά σε σάκχαρα, τα οποία αποτελούν το 40% του συνολικού του βάρους, βλέννα, κυτταρίνη και τουλάχιστον 6 αντιοξειδωτικές ουσίες.
Μελισσοκομικό φυτό:
Η χαρουπιά ανθίζει μέσα Οκτωβρίου έως αρχές Ιανουαρίου και δίνει πολύ νέκταρ.
Θεραπευτικές ιδιότητες:
Επειδή είναι πλούσιο σε περιεκτικότητα ινών, βοηθάει στη σωστή λειτουργία του εντέρου, και καταπραΰνει το στομάχι, ενώ χάρη στη μεγάλη περιεκτικότητά του σε φυτικές ίνες, πολυφαινόλες και τανίνες έχει αντιοξειδωτικές ιδιότητες, και αντικαρκινική δράση.
Χρησιμοποιείται ως αφέψημα για την πρόληψη και τη θεραπεία της δυσεντερίας, θεραπεύει τη διάρροια και ανακουφίζει τον ερεθισμό της κοιλιάς. Ο λοβός του χαρουπιού χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της διάρροιας στα νήπια, ενώ οι σπόροι είναι στυπτικοί και καθαρτικοί.
Το αφέψημα του φλοιού βοηθά σε πρόβλημα διάρροιας. Χρήσιμα ακόμη θεωρούνται τα φύλλα και τα άνθη του φυτού, διότι θεωρούνται στυπτικά και χρησιμοποιούνται για γαργαρισμούς σε παθήσεις του φάρυγγα και εσωτερικώς σε υποκλυσμούς κατά της διάρροιας. Οι ουσίες πηκτίνη και λιγνίνη που περιέχονται στα χαρούπια όχι μόνο ρυθμίζουν την πέψη, αλλά έχουν τη δυνατότητα να αδρανοποιούν και μεταφέρουν με ασφάλεια έξω από το σώμα βλαβερά στοιχεία (ακόμα και ραδιενεργά σωματίδια).
Στην περίπτωση που κάνουμε δίαιτα, είναι ιδανικό αφού περιέχει ελάχιστα λιπαρά
Συμβάλλει στη θεραπεία του βρογχικού άσθματος, είναι καταπραϋντικό και μαλακτικό και απαλύνει το βήχα, το κρυολόγημα και γι’ αυτό χρησιμοποιείται ως βάση για πάρα πολλά σιρόπια και φαρμακευτικά σκευάσματα. Βρασμένα χαρούπια μαζί με ξερά σύκα και σταφίδες χρησιμοποιούνται ως αντιβηχικό φάρμακο.
Το χαρούπι δεν περιέχει καθόλου γλουτένη, δηλαδή μπορεί να καταναλωθεί απ’ όσους πάσχουν από κοιλιοκάκη.
Το χαρούπι βοηθά στην αύξηση της λίμπιντο και του αριθμού των σπερματοζωαρίων.
Καλλιέργεια της χαρουπιάς
Η χαρουπιά δεν έχει ιδιαίτερες εδαφικές απαιτήσεις, ευδοκιμεί σε θερμά και ξηρά κλίματα, καλά στραγγιζόμενα, αμμώδη εδάφη, σε υψόμετρο μέχρι 600 μέτρων, ενώ παρουσιάζει ευαισθησία στους παγετούς. Είναι ανθεκτική στα άλατα έως 3% NaCl στο έδαφος, αλλά είναι ευαίσθητη στα βαριά εδάφη τα οποία δεν έχουν καλό αερισμό. Αν και είναι γηγενές σε ήπια κλιματικά περιβάλλοντα, δύο-τρεις θερινές αρδεύσεις βοηθούν την ανάπτυξη και επιταχύνουν την καρποφορία. Για καλύτερη απόδοση χρειάζονται 500-550 mm βροχής ετησίως. Έχει αποδειχθεί ότι λίπανση των φυτών με άζωτο έχει θετικές επιπτώσεις στην απόδοση.
Η Χαρουπιά για να αρχίσει να καρποφορεί πρέπει να περάσουν 7 χρόνια. Στη συνέχεια καρποφορεί για 80 -100 χρόνια δίνοντας περίπου 20 κιλά ανά δέντρο αλλά μπορεί να φθάσει και τα 70 κιλά σε φυτείες, οι οποίες τυγχάνουν καλών καλλιεργητικών φροντίδων. Οι λοβοί για να αναπτυχθούν και να ωριμάσουν χρειάζονται 12 μήνες. Όταν ωριμάσουν πέφτουν στο έδαφος όπου τρώγονται από τα διάφορα θηλαστικά και με αυτόν τον τρόπο ο σπόρος διασκορπίζεται. Μετά τη συγκομιδή τα χαρούπια έχουν περιεκτικότητα σε υγρασία από 10-20% και θα πρέπει να αποξηραθούν μέχρι η περιεκτικότητα σε υγρασία να κατέβει στο 8%, ώστε οι λοβοί να μην σαπίσουν.
Ο κυριότερος εχθρός της χαρουπιάς είναι η ποντίκια. Σημαντικοί εχθροί είναι ο Myelois ceratoniae Zell, τα τζιτζικάκια, ο αλευρώδης και το λεκάνιο. Η κυριότερη ασθένεια που προσβάλλει τη χαρουπιά είναι η στάχτη.
Πολλαπλασιασμός της χαρουπιάς
Η χαρουπιά πολλαπλασιάζετε μόνο με σπόρους και με εμβολιασμό. Η σπορά τους γίνεται κατά προτίμηση τον Απρίλιο όταν δεν υπάρχει πια φόβος να προσβληθούν από τους όψιμους παγετούς της άνοιξης, για το σκοπό αυτό οι σπόροι που έχουν εξαχθεί από τους λοβούς, μουλιάζονται για 3 ή 4 μέρες, σε νερό που ανανεώνεται καθημερινά.
Επειδή η χαρουπιά έχει ρίζα κάθετη και σε μεταφύτευση δύσκολα ριζώνει, η επί τόπου σπορά της είναι προτιμότερη, γιατί έτσι αποκτούν τη θέση στην οποία πρόκειται να μείνουν και να καρποφορήσουν τα δέντρα, οι αποστάσεις σπσοράς είναι 8-10 μέτρων περίπου, σε σχηματισμό τετράγωνα ή ορθογώνια παραλληλόγραμμα.
Κατά την εγκατάσταση της φυτείας θα πρέπει να φυτεύονται και θηλυκά και αρσενικά δένδρα σε αναλογία 10:1 για ικανοποιητική επικονίαση και γονιμοποίηση.
Χρήσεις της χαρουπιάς
Το ξύλο του δέντρου είναι πολύτιμο και χρησιμοποιείται στην επιπλοποιία, την ξυλογλυπτική, την τορνευτική και τη βαρελοποιία ενώ ο φλοιός και τα φύλλα της στη βυρσοδεψία και τη βαφική.
Τα χαρούπια αλευροποιούνται και χρησιμοποιούνται στη παρασκευή ενός θρεπτικού αλευριού κατάλληλου για βρεφικούς κοιλόπονους και παιδικές γαστρεντερίτιδες ενώ από τους σπόρους παρασκευάζεται ένα αλεύρι που είναι κατά 60% πρωτεΐνη, ελεύθερο ζάχαρης και αμύλου και μπορεί να μαγειρευτεί. Επίσης παράγεται με επεξεργασία το χαρουπόμελο, το οποίο μπορεί να καταναλωθεί αυτούσιο ή να χρησιμοποιηθεί στη ζαχαροπλαστική για την παρασκευή παστελιού και ως υποκατάστατο του κακάο. Θεωρείται μια φυσική πηγή ασβεστίου, περιέχει τρεις φορές περισσότερο ασβέστιο από το γάλα, είναι πλούσια σε σίδηρο, φώσφορο και φυσικές ίνες.
Από τα σπόρια τους εξάγεται μία κολλώδης ουσία, το κόμμι, χρήσιμη στη χαρτοβιομηχανία καθώς και ως στερεωτικό σε διάφορα τρόφιμα, αντικατέστησε στο παρελθόν ακόμα και τον καφέ, καβουρντιζόμενος με αμύγδαλα και ρεβίθια.
Τα χαρούπια χρησιμοποιήθηκαν και χρησιμοποιούνται ιδιαίτερα ως ζωοτροφή, αλλά ο καρπός αυτός έθρεψε και πολλούς λαούς σε περιόδους πολέμων και λιμών, όταν τα άλλα τρόφιμα ήταν δυσεύρετα, γεγονός που αποδεικνύει την υψηλή διατροφική του αξία.
Επίσης χρησιμοποιείται ως μη τοξικό υποκατάστατο της σοκολάτας για τα σκυλιά, γιατί η θεοβρωμίνη και η καφεΐνη που περιέχει η κανονική σοκολάτα είναι τοξική για αυτά.
Αλεύρι που παρασκευάζεται από τους λοβούς χρησιμοποιείται στη βιομηχανία καλλυντικών, τα άγουρα χαρούπια χρησιμοποιούνται στη βαφή υφασμάτων. Από τους σπόρους των χαρουπιών παρασκευάζεται η κυτταρίνη, η οποία χρησιμοποιείται για την κατασκευή φωτογραφικών πλακών και άλλων αντικειμένων.
Στην Τουρκία, τη Μάλτα, την Πορτογαλία, την Ισπανία και τη Σικελία θρυμματισμένοι λοβοί χρησιμοποιούνται στη παρασκευή οινοπνευματωδών ποτών, λικέρ και κομπόστας.
Τα χαρούπια είναι τροφή ικανοποιητικά θρεπτική αφού περιέχει μεγάλο αριθμό μετάλλων, ιχνοστοιχείων, βιταμινών και πρωτεϊνών. Περιέχει ασβέστιο σε τριπλάσια αναλογία από το γάλα, (350 mg ανά 100 gr) σε σύγκριση με το γάλα (120 mg Ca ανά 100 gr),επίσης φώσφορο, σίδηρο, μαγνήσιο, κάλιιο, πυρίτιο κ.ά. Το χαρούπι καταναλώνονται από τον άνθρωπο ως αποξηραμένο και μερικές φορές καβουρδισμένο, έχει ήπια γλυκιά γεύση και χρησιμοποιείται ως συστατικό σε κέικ και μπισκότα, και ως υποκατάστατο σοκολάτας.
Από τη λέξη κεράτιον προέρχεται και η λέξη καράτι, γιατί το βάρος του σπόρου των χαρουπιών κυμαίνεται ομοιόμορφα μεταξύ 189 και 205 χιλιοστών του γραμμαρίου και ορίστηκε ως η πιο μικρή μονάδα μέτρησης για χρυσό και πολύτιμους λίθους.
Αναδασώσεις:
Η χαρουπιά είναι σπουδαίο διακοσμητικό φυτό. Είναι όμως ακόμη σπουδαιότερη σαν δασικό δέντρο. Εμποδίζει την εξάπλωση της φωτιάς, αντίθετα απ” ό,τι συμβαίνει με το πεύκο και είναι κατάλληλη για αναδασώσεις. Και όσο και αν ο εμπορικός ρόλος της χαρουπιάς στις μέρες μας έχει υποβαθμιστεί, ο περιβαλλοντικός της ρόλος είναι σπουδαίος γιατί μπορεί να επιβιώνει σε άγονα και ξερικά ασβεστολιθικά εδάφη.
Πολλές περιοχές οφείλουν στη χαρουπιά το πράσινο χρώμα τους, ενώ συγχρόνως το πλούσιο ριζικό της σύστημα συγκρατεί και προστατεύει το έδαφος από τη διάβρωση.
Η χαρουπιά μπορεί να καλύψει εγκαταλελειμμένες ή άγονες και θαμνώδεις εκτάσεις, ακόμη και βραχώδη εδάφη. Οι αναδασώσεις στις εκτάσεις αυτές, μπορούν να σταματήσουν τις διαβρώσεις, να αλλάξουν τη φυσιογνωμία των περιοχών,να δώσουν νέες δυνατότητες και να κάνουν τα μέρη πιο ελκυστικά για τους επισκέπτες.
Εύκολη και νόστιμη υγιεινή μερέντα
Υλικά:
- 2 μέρη ταχίνι
- 1 μέρος μέλι
- 2 κ.σ. χαρουπάλευρο
- φουντούκια μια χούφτα
Διαδικασία:
- Αλέθω τα φουντούκια στο μπλέντερ μέχρι να γίνει μια πάστα.
- Σε ένα μεγάλο μπολ ανακατεύω το ταχίνι και το μέλι με ένα κουτάλι μέχρι να γίνει ένα ομοιόμορφο μίγμα, προσθέτω σιγά σιγά το χαρουπάλευρο και τα αλεσμένα φουντούκια και ανακατεύω μέχρι να ομογενοποιηθούν τα υλικά.
- Γεμίζω γυάλινα βαζάκια και το τοποθετώ στο ψυγείο.
Σου αρέσει αυτή τη δημοσίευση; Μοιράσου το με φίλους!
