Pinus halepensis Πεύκο η χαλέπιος

Το Pinus halepensis Πεύκο η χαλέπιος είναι ένα είδος που μπορεί να ανγεννηθεί μετά από πυρκαγιά εφόσον ένας μεγάλος αριθμός σπερμάτων απελευθερώνεται, το γεγονός αυτό θεωρείται ότι έχει επιδράσει θετικά στην εξάπλωσή της.

Επιστημονική ονομασία: Pinus halepensis Mill 1768

Συνώνυμα: Pinus maritima Mill

Ελληνική ονομασία: Πεύκη η χαλέπιος

Κοινή ονομασία: Πεύκο το κοινό

Περιγραφή, Βιότοπος:

Η χαλέπιος πεύκη ανήκει στην οικογένεια Pinaceae, είναι μονόϊκο αειθαλές κωνοφόρο δέντρο, με κόμη σχετικά αραιή, πλατιά ακανόνιστη, ιδιαίτερα ακανόνιστη όταν φύεται κοντά στη θάλασσα όπου επηρεάζεται από τον άνεμο, με κορμό που αναπτύσσεται συνήθως στρεβλά και φτάνει σε ύψος τα 15-30 μέτρα και διάμετρο αυτού έως τα 60 εκατοστά.

Ο φλοιός του πεύκου είναι αρκετά παχύς, αρχικά λείος, ενώ όσο μεγαλώνει σχηματίζει ξηρόφλοιο με επιμήκεις σχισμές, καστανό-κοκκινωπού χρώματος. Οι οφθαλμοί χωρίς ρητίνη, οξυκόρυφοι, κωνικοί, με λέπια καστανό-κοκκινωπά.

Τα βελονοειδή φύλλα φύονται ανά δύο, έχουν μήκος 6-15 εκατοστά, έχουν ανοιχτό-πράσινο χρώμα, είναι λεπτές βελόνες, ευθείες και ελαφρά πριονωτές στις παρυφές που δεν γίνονται αισθητές στην αφή, ζουν δυο χρόνια και γι’ αυτό η κόμη φαίνεται σχετικά αραιή.

Τα άνθη του πεύκου φύονται σε ιουλόμορφους κωνίσκους. Οι αρσενικοί κωνίσκοι έχουν κιτρινωπό χρώμα ενώ οι θηλυκοί κοκκινωπό. Η άνθιση γίνεται από τον Μάρτιο έως και τον Απρίλιο.

Αρχικά οι κώνοι του πεύκου, τα κουκουνάρια, είναι πράσινοι, καστανόχρωμοι όταν ωριμάσουν, έχουν μήκος 6-10 εκατοστά, με σχήμα ωοειδείς, οξύληκτοι, ίσιοι έως ελαφρώς κυρτοί, μεμονωμένοι ή ανά δύο, και με κυρτό μικρό ποδίσκο μήκους 2 εκ., ωριμάζουν την άνοιξη του τρίτου έτους μετά την επικονίαση. Τα σπέρματα έχουν αποφύσεις σχεδόν επίπεδες, χωρίς αγκάθι, πέφτουν από το Μάιο μέχρι το Νοέμβριο.

Στην χώρα μας το πεύκο φύεται σε βραχώδη εδάφη, ασβεστολιθικούς βράχους, πετρώδεις πλαγιές, στην Πελοπόννησο, Στερεά Ελλάδα, Κρήτη, Εύβοια, στα νησιά του Αιγαίου και του Ιονίου, στη Χαλκιδική σε υψόμετρο από 0 έως 1000 μέτρα

Η αναπαραγωγή των πεύκων γίνεται μέσω των κώνων τους. Στους αρσενικούς κώνους υπάρχουν πολλοί μικροί «σάκοι» που φέρουν γύρη. Στους θηλυκούς κώνους βρίσκονται διατεταγμένα «λέπια» (τροποποιημένα φύλλα). Την Άνοιξη οι γυρεόσακοι ανοίγουν και με τον άνεμο σκορπούν τη γύρη. Τα λέπια στους θηλυκούς κώνους ανοίγουν, δέχονται τη γύρη και κλείνουν. Η γονιμοποίηση γίνεται την επόμενη Άνοιξη.

Τα είδη της οκογένειας Pinus που απαντούν στην Ελλάδα είναι τα Pinus sylvestris, Pinus heldreichii, Pinus halepensis, Pinus brutia, Pinus pinea, Pinus nigra και Pinus peuce ενώ στην υπόλοιπη Ευρώπη εμφανίζονται επιπλέον τα είδη Pinus pinaster, Pinus mugo, Pinus uncinata και Pinus cembra.

Το μέλι του πεύκου, Μελισσοκομικό δέντρο:

Το Pinus halepensis Πεύκο η χαλέπιος είναι σημαντικό για την μελισσοκομία στην περιοχή της Μεσογείου για την παραγωγή μελιού. Το πευκόμελο είναι το πρώτο σε παραγωγή μέλι στην Ελλάδα σε ποσοστό μεγαλύτερο του 60%.

Tο πευκόμελο έχει πιο σκούρο χρώμα εκείνο μάλιστα που παράγεται την άνοιξη είναι πιο ανοιχτόχρωμο και πιο διαυγές από εκείνο που παράγεται το φθινόπωρο.

Tο πευκόμελο ζαχαρώνει σχετικά αργά, αφού η φυσική περιεκτικότητά του σε γλυκόζη είναι χαμηλή.

Tο πευκόμελο θεωρείται μέλι υψηλής θρεπτικής αξίας και αυτό οφείλεται κυρίως στο μεγάλο αριθμό διαφορετικών ουσιών που υπάρχουν στη σύστασή του. Από τις ουσίες αυτές επικρατούν τα μέταλλα και τα ιχνοστοιχεία όπως το ασβέστιο, το μαγνήσιο, ο ψευδάργυρος, ο σίδηρος, ο χαλκός κλπ., τα οποία βρίσκονται σε μεγάλες συγκεντρώσεις στα ελληνικά πευκόμελα.

Συστατικά:

Ο κορμός και ο φλοιός περιέχουν μια πυκνόρρευστη, κολλώδες και άχρωμη ρητίνη την τερεβινθίνη.

Όλο το δέντρο και τα φύλλα περιέχουν περιέχει αιθέρια έλαια όπως λιμονένιο, πινένιο, καρένιο, και οξεικό βορνύλιο και διάφορα γλυκοσίδια όπως κωνιφεροσίδιο, πινικρίνη, πικείνη.

Το μέλι της δασικής πεύκης, Μελισσοκομικό δέντρο:

Όλα τα είδη Pinus αποτελούν το πολυτιμότερο μελισσοκομικό φυτό της χώρας μας και είναι η βάση της παραγωγής μελιού στην Ελλάδα, με ποσοστό 60% περίπου της συνολικής παραγωγής και είναι μέλι εξαιρετικής ποιότητας.

Το μελίτωμα στο πεύκο προέρχεται από το κοκκοειδές Marchalina hellenica (εργάτης), που εγκαθίσταται κυρίως στις σχισμές του ξηρόφλοιου και περιβάλλεται με μια κηρώδη άσπρη ουσία την χαρακτηριστική βαμβακάδα που εκκρίνει το ίδιο από το δέρμα του. Οι περίοδοι εκκρίσεων από τον Αύγουστο μέχρι τον Οκτώβριο, είναι αυτές που αξιοποιούνται κυρίως για την παραγωγή πευκόμελου.

Το μέλι από πεύκο δεν κρυσταλλώνει και είναι πλουσιότερο σε ιχνοστοιχεία, πρωτεΐνες, αμινοξέα και έχει λιγότερες θερμίδες.

Θεραπευτικές ιδιότητες:

Το τσάι από πευκοβελόνες είναι ένα παραδοσιακό αφέψημα που βοηθάει στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος και στη θεραπεία των λοιμώξεων του αναπνευστικού και ουροποιητικού συστήματος, βοηθάει στην απορρόφηση του σιδήρου, δίνει ενέργεια και δύναμη.

Το τσάι από πευκοβελόνες έχει ιδιότητες αντιοξειδωτικές, αντισηπτικές, αποχρεμπτικές, αντιγηραντικές και κυρίως είναι πλούσιο βιταμίνες C. Έρευνες έχουν αποδείξει ότι μια χούφτα πευκοβελόνες έχουν πέντε φορές περισσότερη βιταμίνη C από ένα πορτοκάλι.

Οι πευκοβελόνες έχουν επίσης, ισχυρές αντιμεταλλαξιγόνες, αντιοξειδωτικές και αντι-πολλαπλασιαστικές ιδιότητες, οι οποίες βοηθούν στην πρόληψη δημιουργίας καρκινικών κυττάρων.

Η εισπνοή των ατμών από τις πευκοβελόνες μπορεί να καθαρίσει τις βλέννες στους πνεύμονες, ανακουφίζει από το κρυολόγημα και τις λοιμώξεις του αναπνευστικού βοηθώντας στην απόρριψη του φλέγματος.

Η ομοιοπαθητική χρησιμοποιεί το πεύκο κατά των ρευματισμών, της ισχιαλγίας, της πνευμονίας και του βήχα.

Τσάι από πευκοβελόνες

Τρόπος παρασκευής:

Ως έγχυμα: σε ένα φλιτζάνι βραστό νερό ρίξτε μισή κουταλιά του τσαγιού πευκοβελόνες και αφήστε τες για 10-15 λεπτά, σουρώνουμε και πίνουμε έως τρεις φορές την ημέρα.

Για εισπνοές: σε δύο λίτρα βραστό νερό ρίξτε τρεις χούφτες πευκοβελόνες, αφήστε το να σιγοβράσει για 5 λεπτά. Χρησιμοποιήστε το για εισπνοές σκεπάζοντας το κεφάλι με μια πετσέτα και εισπνέοντας τους ατμούς για 15 λεπτά. Οι εισπνοές πρέπει να επαναλαμβάνονται συχνά.

Αντενδείξεις:

Δεν πρέπει να χορηγείται σε ηλικιωμένα άτομα καθώς μπορεί να προκαλέσει υπέρταση.

Να αποφεύγεται η κατανάλωση και η χρήση του κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.

Άλλες χρήσεις:

Από το δέντρο αυτό συλλέγετε το ρετσίνι, που προστίθεται στο κρασί για τη δημιουργία της γνωστής ρετσίνας.

Το ξύλο του είναι μέτριας ποιότητας, αλλά χρησιμοποιείται για ξυλεία, είναι κατάλληλο για ναυπηγικές κατασκευές, στρωτήρες σιδηροδρόμων, στοές μεταλλείων

Τέλος είναι είδος που μπορεί να αναγεννηθεί μετά από πυρκαγιά εφόσον ένας μεγάλος αριθμός σπερμάτων απελευθερώνεται μετά από την πυρκαγιά, το γεγονός αυτό θεωρείται ότι έχει επιδράσει θετικά στην εξάπλωσή της σε βάρος των δρυοδασών στη Μεσόγειο.

Καλλιέργεια, Πολλαπλασιασμός

Καλλιεργείται για το πράσινο φύλλωμα του και την παχιά φυσική σκιά που προσφέρει καθώς και για το φιλτράρισμα του αέρα που αναπνέουμε. Έχει μικρές απαιτήσεις σε νερό και αντέχει τα άλατα της θάλασσας. Προτιμά τις ξερές και ζεστές περιοχές και τα ασβεστολιθικά εδάφη που δεν συγκρατούν υγρασία, αναπτύσσεται σε χαμηλά υψόμετρά, αν και μπορεί να την δούμε μέχρι τα 1.000 μέτρα.

Ο πολλαπλασιασμός γίνεται με σπέρματα. Τα σπέρματα είναι μικρά και μεταφέρονται λόγω του πτερυγίου από τον αέρα. Έχουν μεγάλη φυτρωτικότητα περίπου 90-95% που διαρκεί 4-6 χρόνια.

Πηγή: http://www.botany.gr, el.wikipedia.org/wiki, www.svouranews.gr, www.vita.gr, Κοράκης Γ. 2015. Δασική Βοτανική -Αυτοφυή Δέντρα και Θάμνοι της Ελλάδας. Ελληνικά Ακαδημαϊκά Ηλεκτρονικά Συγγράμματα και Βοηθήματα. 620 σελ.