Allium ampeloprasum Άγριο πράσο
Το αφέψημα των φύλλων του Allium ampeloprasum Άγριο πράσο έχει διουρητικές, τονωτικές, μαλακτικές και αποχρεμπτικές ιδιότητες γι` αυτό και χρησιμοποιείται σε φαρυγγίτιδες, λαρυγγίτιδες, βρογχίτιδες και γενικά όλων των πνευμονικών νοσημάτων.
Το άγριο πράσο συναντάται από τη νότια Ευρώπη μέχρι τη δυτική Ασία. Είναι ιθαγενές φυτό της λεκάνης της Μεσογείου, στην Ελλάδα φύεται σε όλη τη χώρα, σε σχεδόν όλους τους τύπους εδαφών με προτίμηση τα ξηρά, επικλινή, άγονα εδάφη, σε χωράφια, άκρες δρόμων και ηλιόλουστα μέρη. Συλλέγονται την άνοιξη και το καλοκαίρι, τα φύλλα, ο βλαστός και ο βολβός του φυτού. Έχουν γλυκιά γεύση και έντονη οσμή που θυμίζει πιο πολύ σκόρδο και λιγότερο κρεμμυδιού, ο βολβός, ο βλαστός και τα φύλλα χρησιμοποιούνται σε πίτες μαζί με άλλα χόρτα και ως άρτυμα σε σαλάτες, σε πιάτα με χοιρινό ή ψάρια (1,2,3).
Επιστημονική ονομασία: Allium ampeloprasum L. 1753.
Συνώνυμα: Allium byzantinum K.Koch, Allium porrum L., Allium adscendens Kunth, Allium albescens Guss., Allium ascendens Ten., Allium babingtonii Borrer, Allium bertolonii De Not., Allium byzantinum K.Koch, Allium syriacum Boiss., Allium thessalum Boiss (4).
Ελληνική ονομασία: Άλλιο το αμπελόπρασο
Κοινές-Λαϊκές ονομασίες: Άλλιο το αμπελόπρασο γνωστό και ως αγριόπρασο, πρασουλίδα, αμπελόπρασο, αλλά και ως πρασάκι στην Κρήτη. Είναι φυτό γνωστό από την αρχαιότητα, πιθανώς το αμπελόπρασον του Διοσκουρίδη που το χαρακτηρίζει κακοστομαχώτερο του πράσου (3).
Αγγλική ονομασία: Wild leek, Broadleaf wild leek
Ιστορικές Αναφορές
Αυτό το φυτό είναι γνωστό από την αρχαιότητα. Αν και ο Θεόφραστος το 3ο αιώνα π.Χ. δεν περιλαμβάνει σαφή περιγραφή του είδους όταν χρησιμοποιεί το καλλιεργούμενο πράσο, κρεμμύδι και σκόρδο, είναι πιθανό να αναφέρθηκε στο A. ampeloprasum όταν ονομάζει άλλα άγρια παρόμοια είδη.
Παρόλα αυτά, ο Διοσκουρίδης το 1ο αιώνα μ.Χ. προσδιόρισε με σαφήνεια τις φαρμακευτικές ιδιότητες του άγριου πράσου, ενός φυτού που οι Έλληνες το γνωρίζουν ως αμπελόπρασον. Είπε ότι είναι χειρότερο για το στομάχι από το πράσο, αλλά πιο ζεστό και πιο διουρητικό, αποβάλλει το αίμα της περιόδου και απαλύνει τον πόνο από τα τσιμπήματα των δηλητηριώδη ζώων.
Ο Andres Laguna, ο Ισπανός μεταφραστής του Διοσκουρίδη, εξήγησε στα δικά του έργα ότι αυτό το άγριο είδος συνήθως αναπτύσσεται μέσα στους αμπελώνες, εξ ου και ονομάζεται ampeloprason (πράσο του αμπελώνα).
Σύμφωνα με τον Ισπανό βοτανολόγο Bernardo Cienfuegos (1627), το είδος αυτό καταναλώθηκε τον δέκατο έβδομο αιώνα στην Ισπανία και χαρακτηρίστηκε ως φυτό, με ενδιάμεσα χαρακτηριστικά μεταξύ σκόρδου και πράσου.
Περιγραφή:
Είναι πολυετής βολβώδες πόα, της οικογένειας των Alliaceae, που μοιάζει με το σκόρδο, ο ανθοφόρος βλαστός του είναι λεπτός, λείος, με οσμή σκόρδου και με ύψος μέχρι 1,5 μέτρο. Ο κεντρικός βολβός, είναι σφαιρικός, έχει διάμετρο 2-6 εκατοστά, περιβάλλεται από πολυάριθμα βολβίδια στη βάση του.
Έχει χοντρό κυλινδρικό μίσχο με φύλλα που φτάνουν το μισό ύψος του. Τα 4-10 φύλλα είναι σκουρο-πράσινα, λογχοειδή, πλατιά, επίπεδα, γυαλιστερά και με έντονη μυρωδιά σκόρδου.
Η πυκνή ταξιανθία σχεδόν σφαιρική, έχει μέγεθος 7-10 εκ., αποτελείται από μικρά ερμαφρόδιτα βαθύ βιολετί ή λευκά άνθη στα οποία οι στήμονες εξέχουν της στεφάνης, ανθήρες πορφυροί ή κίτρινοι, ανθίζει το καλοκαίρι.
Βιότοπος-Οικολογία:
Εγγενές στην περιοχή της Μεσογείου, έχει εισαχθεί και σε άλλες περιοχές του κόσμου, όπως τη Βόρεια και Νότια Αμερική και την Αυστραλία.
Το συναντάμε σε όλη τη χώρα. Αναπτύσσεται σε σχεδόν όλους τους τύπους εδαφών με προτίμηση σε καλά στραγγιζόμενα και πλούσια σε οργανική ύλη, σε χωράφια, ξέφωτα, λιβάδια, βραχώδεις προεξοχές, αμμόλοφους, καθώς και στις άκρες δρόμων και άκρες των μονοπατιών (1,6).
Εδωδιμότητα, Τρόποι παρασκευής:
Όλα τα είδη του γένους Allium είναι βρώσιμα και συλλέγεται προς κατανάλωση.
Το άγριο πράσο συλλέγεται την άνοιξη και το καλοκαίρι. Ο βολβός και το στέλεχος που σχηματίζονται από τα επικαλυπτόμενα βασικά φύλλα παραδοσιακά συλλέγονται πριν ανθίσουν και καταναλώνονται τόσο ως λαχανικό όσο και ως καρύκευμα στην περιοχή της Μεσογείου. Η χρήση του έχει καταγραφεί τουλάχιστον στην Ισπανία, Ιταλία, Σλοβενία, Κροατία, Ελλάδα , Κύπρος, Τουρκία, Ιορδανία, Παλαιστίνη και Τυνησία.
Τα φύλλα και ο βολβός, έχουν γλυκιά γεύση. Χρησιμοποιούνται σε πίτες, ως άρτυμα σε πιάτα με χοιρινό ή ψάρια.
Ως λαχανικό καταναλώνεται ωμό, απευθείας από το χωράφι ή χρησιμοποιείται σε σαλάτες και πολύ πιο συχνά μαγειρεμένο. Το βρώσιμο μέρος συνήθως βράζεται και στη συνέχεια καταναλώνεται με διαφορετικούς τρόπους, όπως καρυκευεμένο με ελαιόλαδο και ξύδι, μερικές φορές σε ομελέτες. Διατηρούνται σε ξύδι ή σε λάδι, αφού βράσουν για μερικά λεπτά σε νερό και ξύδι.
Ως καρύκευμα, έχει χρησιμοποιηθεί ως υποκατάστατο του σκόρδου σε διάφορες συνταγές, όπως σούπες, σάλτσες, ζωμός κοτόπουλου, μαγειρευτά με πατάτες ή ως καρύκευμα για ελιές (1,9,10,11,12,13,14).
Παρόμοια είδη:
Μοιάζει με το Allium amethystinum Tausch είναι μικρότερο, έχει 4-5 πιο στρόγγυλα φύλλα και μικρό βολβό 1-2,5 εκατοστά. Έχει μικρότερο άνθος έντονα βιολετί που ανθίζει σε ζώνες από την κορυφή του.
Μοιάζει με το Allium sphaerocephalon L. που έχει πιο στενόμακρο και πρασινωπό άνθος μέχρι το μέσο του, έχει βολβίδια στο πάνω μέρος του βολβού του ή και μέσα στο βλαστό.
Μοιάζει με το Allium rotundum L. στο οποίο η σπάθη σχίζεται περιμετρικά και αφήνει κουρελιασμένα υπολείμματα κάτω από την ταξιανθία σε αντίθεση με το Allium sphaerocephalon L. που η σπάθη ανοίγει σε δύο τμήματα που παραμένουν κάτω από την ταξιανθία
Φυτοχημική σύσταση-Οφέλη στην υγεία
Τα ποσοστά διαιτητικών ινών που περιέχονται είναι σημαντικά (> 3 g / 100 g) και η προσθήκη τους στη διατροφή μπορεί να αυξήσει το ποσοστό πρόσληψης φυτικών ινών (5).
Το άγριο πράσο έχει υψηλή αναλογία ω – 6 και χαμηλή περιεκτικότητα σε ω – 3 λιπαρά οξέα, σε σύγκριση με άλλα λαχανικά (6).
Το παλμιτικό οξύ C16: 0 κυριαρχεί στο βολβό και στο βλαστό του A. ampeloprasum (26,4%) (5, 7, 8). Το λινελαϊκό οξύ C18: 2n-6 αποτελεί το 40–54% του ακατέργαστου λίπους των άγουρων καρπών του A. ampeloprasum (6).
Το φυτό έχει χαμηλή περιεκτικότητα σε Na, και μπορεί να θεωρηθεί καλή πηγή βιταμίνης Β9, πηγή K και Cu (6).
Σε εκχυλίσματα των βολβών και των βλαστών του αμπελόπρασου ανιχνεύθηκαν χαμηλές ποσότητες συνολικών φαινολικών (<13 mg εκχυλίσματος γαλλικό οξύ/ g) (5, 7).
Τα φυτά του γένους Allium έχουν αναγνωριστεί ως πλούσιες πηγές δευτερογενών μεταβολιτών. Περιέχουν υψηλές συγκεντρώσεις οργανικών ενώσεων θείου, οι οποίες θεωρούνται ένας σημαντικός παράγοντας που είναι υπεύθυνος για την προαγωγή της υγείας αλλά δίνουν και για το χαρακτηριστικό πικάντικο άρωμα και γεύση.
Αυτές οι ενώσεις, όπως το θείο και το δισουλφίδιο, έχουν την ικανότητα να ενισχύουν τις αντιοξειδωτικές άμυνες του σώματος, τις αντικαρκινικές ιδιότητες και αντιμικροβιακές δράσεις (1,16,17,18).
Επίσης στο πράσο περιέχονται φαινολικές ενώσεις, όπως φλαβονοειδείς γλυκοσίδες, που παρέχουν οφέλη για την υγεία (18).
Στην εργασία των Bernaert et al. (2010), παρατηρήθεικε ότι το πράσινο μέρος του πράσου δείχνει μια σημαντικά υψηλότερη αντιοξειδωτική ικανότητα σε σύγκριση με το λευκό μέρος του φυτού (18).
Αντικαρκινική δράση
Ένα πράσο έχει την ικανότητα πρόληψης και θεραπείας του καρκίνου. Η ινσουλίνη που βρίσκεται στα πράσα δρα ως προστατευτικό συστατικό κατά του καρκίνου. Η μελέτη δείχνει ότι προλαμβάνει επίσης τη μετάλλαξη του DNA που είναι η αιτία σχηματισμού καρκίνου. Η ημερήσια πρόσληψη πράσου βοηθά στη μείωση του κινδύνου καρκίνου του προστάτη.
Η έρευνα τoy Huang et. al. (2013) καταδεικνύει επίσης πιθανή επίδραση του A. ampeloprasum στα κύτταρα οστεοσαρκώματος, U2OS. Μείωσε τη βιωσιμότητα των κυττάρων U2OS, τον πολλαπλασιασμό και επηρέασε τη μορφολογία τους.
Διαπιστώθηκε επίσης ότι το A. ampeloprasum όχι μόνο ανέστειλε τα καρκινικά κύτταρα απευθείας μέσω του αντιπολλαπλασιασμού, αλλά επηρέασε επίσης τη διαδικασία μετάστασης των καρκινικών κυττάρων. Η μετάσταση μειώθηκε κατά 66,7% μετά από έκθεση, με βάση το ότι η αποκόλληση και η κινητικότητα είναι το πρώτο βήμα στη μετάσταση (19,20,23).
Αντιμικροβιακή δράση
To A. ampeloprasum προσφέρei προστασία από τα μικρόβια, εμφανίζοντας ισχυρές αντιμικροβιακές ιδιότητες. Η αντιμικροβιακή δράση του είναι ισχυρότερη από αυτήν της αμπικιλλίνη όταν χρησιμοποιήθηκε έναντι των Escherichia coli, Bacillus subtilis, Bacillus thuringiensis, Staphylococcus actinomycetes και των γκρίζων ακτινομυκήτων. Ακόμη και σε πολύ χαμηλή συγκέντρωση (12,5%), είχε ακόμη αντιβακτηριακή επίδραση στα κοινά βακτήρια E. coli και S. aureus (19,20,23).
Σύμμαχος της καρδιάς.
Τα φλαβονοειδή που βρίσκονται στα πράσα βοηθούν στη μείωση του κινδύνου καρδιαγγειακών παθήσεων. Τα φλαβονοειδή έχουν θετικό αντίκτυπο στην αγγειακή λειτουργία, την αρτηριακή πίεση και στα επίπεδα των λιπιδίων. Αυτό οφείλεται στην καμπεφερόλη που βρίσκεται στα πράσα.
Η βιταμίνη Β (φυλλικό οξύ) που βρίσκεται σε μεγάλη ποσότητα στο πρασο, είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση της υγείας της καρδιάς. Μειώνει τα επίπεδα ομοκυστεΐνης στο αίμα που σχετίζεται με τις πιθανότητες εμφάνισης εγκεφαλικών επεισοδίων και καρδιακής προσβολής. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η ανεπάρκεια του φολικού οξέος είναι επιβλαβής για την καρδιά.
Οι πολυφαινόλες προστατεύουν τα κύτταρα και τα αιμοφόρα αγγεία από οξειδωτική βλάβη εμποδίζοντας έτσι τις καρδιαγγειακές παθήσεις. Όλα αυτά τα στοιχεία και μελέτες δείχνουν ότι τα πράσα πρέπει να προστεθούν στη διατροφή για να αποφευχθεί η περιφερική αγγειακή νόσο, το εγκεφαλικό επεισόδιο και οι καρδιακές παθήσεις (20,23).
Πράσο και υγιής εγκυμοσύνη.
Το πράσο διαθέτει επαρκή ποσότητα φολικού που είναι απαραίτητο για την υγιή εγκυμοσύνη. Η υψηλή ποσότητα φυλλικού οξέος βοηθά στην κυτταρική διαίρεση και την απορρόφηση του DNA. Αποτρέπει επίσης τα ελαττώματα του νευρικού σωλήνα και την αποβολή.
Είναι επίσης απαραίτητο κατά τη διάρκεια της περιόδου κύησης 28-31 εβδομάδων καθώς το μωρό απαιτεί αρκετό χρόνο για να αναπτυχθεί στη μήτρα για να έχει υγιεινή και ασφαλή παροχή. Τα πράσα βοηθούν στις κανονικές κινήσεις του εντέρου του μωρού. Η προσθήκη πράσου στη διατροφή της μητέρας που θηλάζει αποτρέπει τη δυσκοιλιότητα στα νεογνά (20).
Ο ρόλος του A. ampeloprasum στο πεπτικό πρόβλημα.
Το υδροαλκοολικό εκχύλισμα των φύλλων του μπορεί να επηρεάσει θετικά την κινητική δραστηριότητα του ειλεού (είναι ο ιατρικός όρος για αυτή την έλλειψη κίνηση-σύσπασεις των έντερων) επηρεάζοντας τους βήτα αδρενεργικούς υποδοχείς.
Το πράσο περιέχει πρεβιοτικά όχι μόνο για να μειώνει τις πιθανότητες παχυσαρκίας αλλά διαχειρίζεται και τα βακτηρίδια που επιτρέπουν την απορρόφηση των θρεπτικών ουσιών από τα τρόφιμα που τρώμε. Εξαλείφει τα απόβλητα από το σώμα, ενισχύει την εντερική περισταλτική και εκκρίνει τα πεπτικά υγρά. Το διαρκές έντερο έχει ως αποτέλεσμα τη φλεγμονή, έτσι ώστε τα τρόφιμα που είναι πλούσια σε φυτικές ίνες να καταπραΰνουν τη φλεγμονή των κυττάρων (20,21,23).
Το φυτό είναι χρήσιμο για τη θεραπεία της υπερχοληστερολαιμίας.
Τα άγρια πράσα περιέχουν θείο που μειώνει την κακή χοληστερόλη. Η αλικίνη αναστέλλει την αναγωγάση HMG-CoA, η οποία είναι ένα συγκεκριμένο ένζυμο στο ήπαρ που είναι υπεύθυνο για την παραγωγή χοληστερόλης.
Τα φυτοθρεπτικά συστατικά: τα σουλφίδια και οι θειόλες που υπάρχουν στα πράσα διατηρούν το επίπεδο χοληστερόλης μειώνοντας την κακή χοληστερόλη στο σώμα (22,23).
Εθνοβοτανολογικές εφαρμογές:
Έχει αναφερθεί για τις αντιελμινθικές και διουρητικές του ιδιότητες και τη χρήση του κατά της υπέρτασης, τις πεπτικές του ιδιότητες και για τη μείωση της χοληστερίνης (1,6,15).
Χρησιμοποιείται στην παραδοσιακή ιατρική για τη διευκόλυνση της δυσκοιλιότητας, της αιμόπτυσις, του άσθματος, της παχυσαρκίας, της ουρικής αρθρίτιδας, της κεφαλαλγίας, των αιμορροΐδων και χρησιμοποιείται ως εμμηνόγκο, και αφροδισιακό.
Το αφέψημα των φύλλων του έχει διουρητικές, τονωτικές, μαλακτικές και αποχρεμπτικές ιδιότητες γι` αυτό και χρησιμοποιείται σε φαρυγγίτιδες, λαρυγγίτιδες, βρογχίτιδες και γενικά όλων των πνευμονικών νοσημάτων.
Εξωτερικά τα πολτοποιημένα φύλλα και ο θρυμματισμένος βολβό τρίβονται σε τσιμπήματα εντόμων, κατά του πρηξίματος των άκρων και στα ούλα των παιδιών όταν βγάζουν δόντια.
Οι σπόροι είναι χρήσιμοι για χρόνια διάρροια, λεύκη, φακίδες, αιμορροΐδες και νευραλγία.
Στην αρχαία Ελλάδα, το Άγριο πράσο χρησιμοποιήθηκε για τη θεραπεία της ρινορραγίας.
Η παρουσίαση των βοτάνων σε καμιά περίπτωση δεν αποτελεί συνταγή και έχει καθαρά ενημερωτικό χαρακτήρα.
Βιβλιογραφία:
- Μπαξεβάνης Νικόλαος (2021) Βρώσιμα άγρια χόρτα της Ελληνικής υπαίθρου – Ανασκόπηση στη φυτοχημική σύσταση και στη χρήση τους ως πηγή βιοδραστικών ουσιών της Μεσογειακής διατροφής, Πτυχιακή εργασία, Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής Τμήμα Επιστήμης και Τεχνολογίας Τροφίμων
- portal.cybertaxonomy.org
- Εικονογραφημένον Βοτανικόν – Φυτολογικόν Λεξικόν, Τόμος Α-Θ΄ – Δημήτριος Σ. Καββαδάς
- www.theplantlist.org
- Pinela José, Ana Maria Carvalho, Isabel C.F.R. Ferreira, Wild edible plants: Nutritional and toxicological characteristics, retrieval strategies and importance for today’s society, Food and Chemical Toxicology 110 (2017) 165–188
- María de Cortes Sánchez-Mata & Javier Tardío, Mediterranean Wild Edible Plants Ethnobotany and Food Composition Tables, Springer 2016
- García-Herrera P, Morales P, Fernández-Ruiz V, Sánchez-Mata MC, Cámara M, Carvalho AM, Ferreira ICFR, Pardo-de-Santayana M, Molina M, Tardío J (2014) Nutrients, phytochemicals and antioxidant activity in wild populations of Allium ampeloprasum, a valuable underutilized vegetable. Food Res Int 62:272–279
- Morales P, Ferreira ICFR, Carvalho AM, Sánchez-Mata MC, Cámara M, Tardío J (2012) Fatty acids profiles of some Spanish wild vegetables. Food Sci Technol Int 18(3):281–290
- Tardío J, Pascual H, Morales R (2002) Alimentos silvestres de Madrid. Guía de plantas y setas de uso alimentario tradicional en la Comunidad de Madrid. Ediciones La Librería, Madrid
- Lentini F, Venza F (2007) Wild food plants of popular use in Sicily. J Ethnobiol Ethnomed 3:15
- Łuczaj Ł, Zovko-Koncic M, Milicevic T, Dolina K, Pandza M (2013) Wild vegetable mixes sold in the markets of Dalmatia (Southern Croatia). J Ethnobiol Ethnomed 9:2
- Hadjichambis AC, Paraskeva-Hadjichambi D, Della A, Giusti ME, De Pasquale C, Lenzarini C, Censorii E, González-Tejero MR, Sánchez-Rojas CP, Ramiro Gutiérrez JM, Skoula M, Johnson C, Sarpaki A, Hmamouchi M, Jorhi S, El Demerdash M, El-Zayat M, Pieroni A (2008) Wild and semi-domesticated food plant consumption in seven circum- Mediterranean areas. Int J Food Sci Nutr 59(5):383–414
- Leonti M, Nebel S, Rivera D, Heinrich M (2006) Wild gathered food plants in the European Mediterranean: a comparison analysis. Econ Bot 60(2):130–142
- Tardío J, Pardo-de-Santayana M, Morales R (2006) Ethnobotanical review of wild edible plants in Spain. Bot J Linn Soc 152(1):27–72
- Benítez G (2009) Etnobotánica y Etnobiología del poniente granadino. PhD Thesis. Facultad de Farmacia. Universidad de Granada
- El-Bayoumy K, Sinha R, Pinto JT, Rivlin RS (2006) Cancer chemoprevention by garlic and garliccontaining sulfur and selenium compounds. J Nutr 136(3):864–869
- Nian H, Delage B, Ho E, Dashwood RH (2009) Modulation of histone deacetylase activity by dietary isothiocyanates and allyl sulfides: studies with sulforaphane and garlic organosulfur compounds. Environ Mol Mutagen 50(3):213–221
- Nathalie Bernaert, Bart Van Droogenbroeck, C Bouten, Domien De Paepe, Erik Van Bockstaele, Hervé De Clercq, Derek Stewart & Marc De Loose, 2010, The antioxidant capacity of leek (Allium ampeloprasum var. porrum), January 2011 Communications in Agricultural and Applied Biological Sciences 76(1):173-6
- Zehao Huang, Jianwu Ren, Antibacterial Activity of Elephant Garlic and Its Effect Against U2OS Human Osteosarcoma Cells, Iran J Basic Med Sci, 16, 1088-1094, (2013)
- www.healthbenefitstimes.com
- Sedighi M, Rafieian –kopaei, Effect of allium ampeloprasum on ileum function:involvement of beta adrenergic receptors and voltage dependent calcium channels, lifescijournal, 9(4):1660-1667, (2012)
- Movahedian A, Sadeghi H, Ghannadi A, Gharani M, et al, Hypolipidemic activity of Allium porrum L. in cholesterolfed rabbits, J MedFood, 9(1), 98-101, (2006)
- Purnima Dey & Kazi Layla Khaled (2013) An Extensive Review on Allium ampeloprasum A Magical Herb, International Journal of Science and Research (IJSR), ISSN (Online): 2319-7064, Index Copernicus Value (2013): 6. 14 | Impact Factor (2013): 4. 438
- Morales P, Ferreira ICFR, Carvalho AM, Sánchez-Mata MC, Cámara M, Tardío J (2012) Fatty acids profiles of some Spanish wild vegetables. Food Sci Technol Int 18(3):281–290
- Sánchez-Mata MC, Cabrera-Loera RD, Morales P, Fernández-Ruiz V, Cámara M, Díez-Marqués C, Pardo-de-Santayana M, Tardío J (2012) Wild vegetables of the Mediterranean area as valuable sources of bioactive compounds. Genet Resour Crop Evol 59(3):431–443
Καταγραφή-Φωτογραφία: Μπαξεβάνης, 06-2015 Νομός Αττικής & 2021-01 Νομός Αττικής & 2021-09 Νομός Αττικής
Update 10-21
Σου αρέσει αυτή τη δημοσίευση; Μοιράσου το με φίλους!
Δείτε επίσης:
