Viscum album Ιξός ή Γκι

Το Viscum album Ιξός ή Γκι είναι φυτό, που παρασιτεί σε δέντρα του γένους Abies-ελάτης, φύεται σε υψόμετρο από 700-1500 μέτρα, σε όλη την Ελλάδα, σε δάση ελάτης.

Επιστημονική ονομασία: Viscum album subsp. abietis (Wiesb.) Abrom.

Συνώνυμα: Viscum austriacum var. abietis Wiesb.

Ελληνική ονομασία: Ιξός ελάτης, Βίσκο το λευκό, Ιξός ο λευκός,

Κοινές ονομασίες: Ελατένιο, Μελάς, Γκυ, European Mistletoe, Mistletoe.

Ετυμολογία: Viscum = ιξός, albus, a, um από το λευκός

Περιγραφή

Είναι ένας αειθαλές, ημι-παρασιτικός θάμνος, της οικογένειας των Viscaceae, ο οποίος αναπτύσσεται στους μίσχους διαφόρων δέντρων, με διχοτομική διακλάδωση βλαστών, με μίσχους μήκους 30-100 εκατοστά. Κάθε χρόνο κάνει και μια νέα διακλάδωση έτσι μπορούμε από τις διακλαδώσεις να βρούμε την ηλικία του φυτού.

Τα κιτρινωπά-πράσινα φύλλα του έχουν μήκος 2 – 8 εκατοστά, με δερματώδη υφή και αντίθετα.

Αυτό το είδος είναι δίοικο και τα μικρά κιτρινοπράσινα άνθη του είναι δυσδιάκριτα, εκφύονται στις μασχάλες ή στην άκρη των βλαστών χωρίς ποδίσκο, σε κεφάλια. Περίοδος ανθοφορίας από το Μάρτιο μεχρι και τον Απρίλιο.

Ο καρπός του είναι μια λευκή ή κίτρινη σφαιρική ράγα, πολύ κολλώδες που περιέχει συνήθως ένα σπόρο, ωριμάζει το φθινόπωρο.

Τα είδη Ιξού, που συναντώνται στην Ελλάδα είναι:

To Viscum album abielis που παρασιτεί στα είδη Abies (Έλατα).
To Viscum album subsp. album, παρασιτεί σε διάφορα φυλλοβόλλα δένδρα, είδος σπάνιο που συναντάται στα βόρεια της Ελλάδας.
To Viscum album subsp. austriacum (Wiesb.) Vollm. , παρασιτεί σε μαύρη πεύκη και σπανιότερα σε λάρικες, ερυθρελάτη (Pinus spp.,Larix sp., Picea sp.).
Το τελευταίο υποείδος, Viscum album subsp. creticum, που παρασιτεί επάνω σε Pinus halepensis ssp. brutia και είναι ενδημικό της Κρήτης.

Στην Ελλάδα βρίσκεται συχνά πάνω σε διάφορα δενδρώδη είδη κυρίως έλατα (γένος Abies) αλλά και λεύκες (γένος Populus), γηραιές αγριομηλιές (γένος Malus), φλαμουριές (γένος Tilia), πεύκα (γένος Pinus), Κράταιγο (γένος Crataegus), ψευδοακακίες (γένος Robinia), ιτιές (γένος Salix), και σπανιότερα σε καστανιές (γένος Castanea, Aesculus), και βελανιδιές (γένος Quercus).

Μοιάζει με το Loranthus europaeus Jacq., Λώρανθος ο ευρωπαίος, το οποίο είναι ημιπαρασιτικό φυτό της ΝΑ Ευρώπης, Ανατολίας και Ν. Ρωσίας και έχει παρόμοια διακλάδωση με το Viscum album, αλλά διαφέρει επειδή είναι φυλλοβόλο είδος, έχει κίτρινους καρπούς, θαμπά καφέ κλαδιά και αναπτύσσεται επάνω σε κλαδιά δένδρων όπως η οξιά, η φυλλοβόλος δρυς και η καστανιά. Έχει περίοδο ανθοφορίας από Μάιο-Ιούνιο. Ο καρπός είναι μικρή κιτρινοπράσινη ράγα.

Τοξικότητα

Όλα τα μέρη του φυτού Viscum album Ιξός ή Γκι είναι δηλητηριώδη. Από το Viscum album έχει απομονωθεί η τοξική lectin viscumin.

Μπορεί να προκαλέσει ηπατίτιδα, αν και το επίπεδο της τοξικότητας είναι πολύ μικρό.

Σε τοξικές δόσεις προκαλεί υπόταση, κώμα, επιληπτικές κρίσεις, διαστολή της κόρης και θάνατο.

Άλλες χρήσεις:

Από την ιξώδη σάρκα του καρπού παλαιότερα έφτιαχναν ξόβεργες με τις οποίες έπιαναν πουλιά.Η επάλειψη μιας βέργας με το πυκνόρρευστο χυμό μας δίνει μια άριστη ξόβεργα.

Ιδιαίτερο εμπορικό ενδιαφέρον παρουσιάζει κατά την περίοδο των χριστουγεννιάτικων εορτών όπου μαζί με το αρκουδοπούρναρο (ου) έχουν καθιερωθεί ως το διακοσμητικό έμβλημα των ημερών της μεγάλης γιορτής.

Στην Ελλάδα, ο ιξός αποτελούσε τροφή για τα ζώα ιδίως τους χειμερινούς μήνες που η τροφή ήταν σπάνια.

Αυξάνει μάλιστα τη παραγωγή γάλατος στα αιγοπρόβατα χωρίς κόστος, ενώ ακόμα και σήμερα στις πλαγιές του Ταϋγέτου αλλά και στα όρη της Πίνδου, οι τσοπάνηδες συλλέγουν το πολύτιμο φυτό που παρέχει η φύση.

Θεραπευτικές και Φαρμακευτικές ιδιότητες

Φυτό φαρμακευτικό στην αρχαιότητα, αφού ο Θεόφραστος το θεωρούσε φάρμακο κατά της επιληψίας.

Το 1917 χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στην θεραπεία του καρκίνου από τους ανθρωποσοφιστές Rudolf Steiner και Ita Wegman. Εδώ και 30 χρόνια είναι το πιο ευρέως χρησιμοποιούμενο ανοσοενισχυτικό έκδοχο στη θεραπεία του καρκίνου σε περιοχές της Ευρώπης και κυρίως στη Γερμανία και την Σουηδία. Τα εκχυλίσματα του φυτού χρησιμοποιούνται κυρίως ως ενέσεις. Μόνο στη Γερμανία υπολογίζεται ότι δαπανώνται κάθε χρόνο για τα φαρμακευτικά παράγωγά του περισσότερα από 30 εκατομμύρια δολάρια.

Το γκι έχει κυρίως χρησιμοποιηθεί για τη μείωση της αρτηριακής πίεσης και του καρδιακού ρυθμού, για το άγχος και για την αϋπνία.

Σε μικρές δόσεις μπορεί επίσης να ανακουφίσει από τις κρίσεις πανικού και τους πονοκεφάλους.

Η αποτελεσματικότητα του φυτού ως αντικαρκινική θεραπεία έχει αποτελέσει αντικείμενο σημαντικής έρευνας, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ορισμένα συστατικά του φυτού, ειδικά η βισκοτοξίνες, εμφανίζουν αντικαρκινική δραστηριότητα, αλλά η αξία του συνόλου των φυτών στον καρκίνο η θεραπεία δεν είναι πλήρως αποδεκτή.

Λέγεται ότι τα συστατικά του φυτού γκι ποικίλλουν ανάλογα με των ξενιστή και το ποσοστό αυξάνεται όταν αυτά αυξάνονται πάνω σε βαλανιδιές.

Λόγω των πιθανών παρενεργειών, αυτό το φυτό θα πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο εσωτερικά υπό την καθοδήγηση ενός ειδικευμένου ιατρού.

Η χρήση του φυτού εσωτερικά μπορεί να προκαλέσει μη ανεκτικές αντιδράσεις σε ορισμένες ουσίες. Τα φύλλα και τα νεαρά κλαδιά έχουν αντισπασμωδικές, καρδιακές, κυτταροστατικές, διουρητικές, υπότασικές, ναρκωτικές, κατευναστικές, διεγερτικές, τονωτικές και αγγειοδιασταλτικές ιδιότητες.

Συλλέγονται λίγο πριν την καρποφορία και απόξηραίνονται για μελλοντική χρήση.

Το φυτό γκι έχει τη φήμη ότι θεραπεύει την επιληψία και άλλους σπασμούς και νευρικές διαταραχές. Η επίδραση της σωστής δοσολογίας είναι να μειώσει προσωρινά και να μουδιάσει τη νευρική δραστηριότητα που προκαλεί τους σπασμούς, αλλά οι μεγαλύτερες δόσεις μπορεί να επυδινόσουν το πρόβλημα.

Το γκι έχει επίσης χρησιμοποιηθεί για τον έλεγχο των εσωτερικών αιμορραγιών, για τη θεραπεία της υψηλής αρτηριακής πίεσης, για τη θεραπεία του καρκίνου του στομάχου, των πνευμόνων και των ωοθηκών. Εξωτερικά, το φυτό έχει χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία της αρθρίτιδας, των ρευματισμών, για έλκη στα πόδια και για τη φλεβίτιδα.

Αντενδείξεις

Αντενδείκνυται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.

Η παρουσίαση των βοτάνων σε καμιά περίπτωση δεν αποτελεί συνταγή και έχει καθαρά ενημερωτικό χαρακτήρα.

Στην ελληνική μυθολογία το γκι χρησιμοποιήθηκε από τους ήρωες για να έχουν πρόσβαση στον κάτω κόσμου.

Πολαπλασιασμός

Μερικά πουλιά έχουν ανοσία στο δηλητήριο, ειδικά ένα είδος τσίχλας, η Γερακότσιχλα, που είναι το αγαπημένο της φαγητό. Οι σπόροι του, περιβάλλονται από μία κολλώδη ουσία και για να φυτρώσουν πρέπει πρώτα να περάσουν από το πεπτικό σύστημα των πουλιών που τους τρώνε, όπως οι τσίχλες. Ο σπόρος δεν καταστρέφεται μέσα στο στομάχι του πουλιού, αντίθετα, ένζυμα που βρίσκονται στο πεπτικό του σύστημα τον ενεργοποιούν, έτσι ώστε όταν το πτηνό αφήσει τα περιττώματα του πάνω σε άλλο δένδρο, αυτά κολλούν στο κλαδί λόγω της κόλλας, και ο γόνιμος σπόρος φυτρώνει. Ο ιξός αναπαράγεται μόνο με αυτό τον τρόπο, αφού έχει αποδειχτεί ότι οι σπόροι δεν βλαστάνουν όταν τοποθετηθούν σε νερό ή χώμα.

Πηγή: floraolympus.blogspot.com/2014/02/viscum-album-subsp-abietis-wiesb-abrom, phytologio.blogspot.com/2016/04/viscum-album, dasarxeio.com, pfaf.org/user/Plant.aspx?LatinName=Viscum+album