Pyrus spinosa Γκορτσιά Άγρια αχλαδιά
Pyrus spinosa Γκορτσιά Άγρια αχλαδιά
Ο άγριος αυτός καρπός διατηρείται χαραγμένος στη μνήμη των παλαιοτέρων ως ένα θαυμάσιο γλυκό κατά τους χειμερινούς μήνες
Επιστημονική ονομασία: Pyrus spinosa Forssk.
Συνώνυμα: Pyrus amygdaloformis Vill., Pyrus amygdaliformis var. Cuneifolia Diap., Pyrus amygdaloides Link, Pyrus nivalis Lindl., Pyrus parviflora Desf., Crataegus amygdaliformis (Vill.) Chalon, Pyrus angustifolia Decne., Pyrus communis subsp. amygdaliformis (Vill.) Braun-Blanq., Pyrus cuneifolia Guss
Ελληνική ονομασία: Πύρος ο ακανθώδης
Κοινές ονομασίες: Γκοριτσιά, Αμπουρτζιά, Απιδιά, Αγριαπιδιά, Αγκαθιά, Αγριοαχλαδιά, Αχράς, μπορμποτσαλα, η όγχνη του Ομήρου, η άπιος του Θεόφραστου.
Περιγραφή, Βιότοπος
Είναι ένα μικρό φυλλοβόλο δένδρο της οικογένειας Rosaceae με ύψος που μπορεί να φθάσει τα 6 μέτρα. Έχει λείο, γκριζωπό και αγκαθωτό κορμό.
Τα φύλλα της είναι στενόμακρα, σκούρο-πράσινα και λεία στο επάνω μέρος τους και πιο ανοιχτόχρωμα και στην αρχή χνουδωτά στο κάτω και με μήκος περίπου 4 – 5 εκατοστά.
Τα λευκά άνθη του βγαίνουν σε ταξιανθία σκιαδιόμορφο κόρυμβο. Αποτελούνται από πέντε άσπρα πέταλα. Ανθίζει από το Φεβρουάριο μέχρι και το Μάιο ανάλογα το υψόμετρο).
Φύεται σε υψόμετρο έως 1500 μ. σε πολλά ξέφωτα βουνών, σε ακαλλιέργητους αγρούς, στις άκρες των χωραφιών, σε βραχώδη εδάφη και πετρώδεις πλαγιές και στις άκρες επαρχιακών δρόμων.
Διαφέρει από το Pyrus communis που έχει στρογγυλά φύλλα.
Ο καρπός της Γκορτζιάς και οι χρήσεις του
Ο καρπός της τα γκόρτσια είναι μικρός και στρογγυλός, με διάμετρο περίπου 2-3 εκατοστά, πράσινος και στυφός όταν είναι άγουρος, ωριμάζει τον Ιούλιο αλλά τρώγεται πιο ευχάριστα τον Σεπτέμβριο. Όταν ωριμάζει παίρνει το καστανό-κίτρινο χρώμα και είναι πιο γλυκός. Περιέχει μαλικό οξύ, κιτρικό οξύ, κουϊνικό οξύ, κυανογενικά γλυκοσίδια (αμυγδαλίνη), αρωματικές ουσίες, παράγωγα του καφφεϊκού οξέος και κυρίως 5-κοφφεοϋλ-κουϊνικό οξύ, πηκτίνη.
Ο άγριος αυτός καρπός διατηρείται χαραγμένος στη μνήμη των παλαιοτέρων ως ένα θαυμάσιο γλυκό κατά τους χειμερινούς μήνες
Μια άλλη χρήση του καρπού αυτού έρχεται από τον Γέρμα της Καστοριάς. Τον Οκτώβριο οι κάτοικοι της περιοχής, μάζευαν σε μεγάλα τσουβάλια τα ώριμα γκόρτσα και παρασκεύαζαν γλυκύτατο πετιμέζι με την ίδια διαδικασία που παρασκευάζεται με σταφύλια ή σύκα σε άλλες περιοχές
Μ’ αυτό το πετιμέζι και με κομμάτια κυδωνιού και μήλου έφτιαχναν υπέροχα γλυκά κουταλιού. Έφτιαχναν επίσης με το πετιμέζι και μ’ αλεύρι νόστιμες μουστόπιτες, ενώ με ψίχα καρυδιού παρασκεύαζαν εξαιρετικά σουτζούκια, που τα έτρωγαν αργότερα τα μικρά παιδιά τους, όταν έπεφτε το πρώτο χιόνι στο βουνό Μουρίκι.
Οι μικροί, στυφοί καρποί του υποκαθιστούσαν το ψωμί στους Αργείους, όπως τα βαλανίδια στους Αρκάδες.
Ο καρπός της Γκοτζιάς μαζί με τα βελανίδια, είναι από της βασικές ζωοτροφές, αποτελεί εξαιρετικό φαΐ για τους χοίρους, αφού την περίοδο αυτή δεν υπήρχαν άλλες φυσικές πηγές τροφής για τα ζώα.
Τέλος έχει μεγάλη μελισσοκομική αξία για τους μελισσοκόμους καθώς ανθίζει πρώιμα και υπάρχει σε αφθονία στην ελληνική φύση.
Θεραπευτικές ιδιότητες
Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται οι καρποί, τα φύλλα και η φλούδα του δέντρου.
Οι καρποί της Γκοτζιάς έχουν αιμοστατικές ιδιότητες και βοηθούν στην θεραπεία της δυσπεψίας και της διάρροιας, επίσης δρα ως ψυκτικό, αντισπασμωδικό, ευεργετικό στις παθήσεις του αναπνευστικού συστήματος και στην οδυνηρή δυσμηνόρροια.
Η φλούδα από τα τρυφερά κλαδιά της γκορτσιάς αποξηραίνονται σε σκιερό μέρος και γίνονται αφέψημα κατά του ουρικού οξέως.
Τον χυμό του καρπού οι κρητικοί τον χρησιμοποιούσαν εναντίον της διάρροιας.
Τα φύλλα του φυτού, καβουρδισμένα, τα κονιοποιούσαν και τα έριχναν μέσα στον καφέ του πάσχοντος από μυρμηγκιές (αλλά να μην το ξέρει ο πάσχων). Στην ανατολική Κρήτη χρησιμοποιούσαν και τα χλωρά φύλλα του αγκούτσακα για να γητεύουν τις μυρμηγκιές τις οποίες ονόμαζαν αγκουτσάκους.
Η παρουσίαση των βοτάνων σε καμιά περίπτωση δεν αποτελεί συνταγή και έχει καθαρά ενημερωτικό χαρακτήρα.
Το μέλι της Pyrus spinosa Γκορτσιά Άγρια αχλαδιά, Μελισσοκομικό δέντρο
Η Pyrus spinosa Γκορτσιά Άγρια αχλαδιά είναι σπουδαίο μελισσοκομικό φυτό, με σημαντική περίοδο ανθοφορίας, που αρχίζει ανάλογα με το υψόμετρο από τον Φεβρουάριο μέχρι και τον Μάιο.
Ακολουθεί αυτήν της αμυγδαλιάς και παρότι έχει μικρή διάρκεια έχει μεγάλη αποδοτικότητα.
Όπως και τα περισσότερα φυτά, έτσι και η γκορτσιά για να έχει μεγάλες νεκταροεκκρίσεις πρέπει να έχει ποτιστεί καλά απ’ τις βροχές την περίοδο πριν την άνθιση και να έχει ζέστη κατά τη διάρκεια της.
Εκτός όμως από νέκταρ, η γκορτσιά δίνει και γύρη χρώματος κίτρινου, η οποία θεωρείται πολύ θρεπτική για τον γόνο. Την συναντάμε συνήθως στα όρια των κτημάτων αλλά και σε παρατημένα ή ακαλλιέργητα χωράφια και οι μέλισσες την λατρεύουν.
Το μπόλιασμα της γκορτσιάς
Η γκορτσιά είναι ένα από τα δέντρα που χρησιμοποιήθηκε περισσότερο από όλα, από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα ως βάση για το μπόλιασμα (εμβολιασμό) άλλων ειδών.
Οι γκορτσιές εμβολιάζονταν εύκολα και μετατρέπονται σε ήμερες αχλαδιές που είναι αρκετά ανθεκτικές στις ασθένειες, αλλά και σε μηλιές, ροδακινιές, κορομηλιές, κυδωνιές και πολλά άλλα οπωροφόρα δέντρα.
Μπορούμε να την μπολιάσουμε από το Φεβρουάριο έως και Μάρτιο με την μέθοδο του εγκεντρισμού ενώ με μάτι όλο το καλοκαίρι.
Πηγή: oreinomeli.wordpress.com, oikokyr.blogspot.com , www.haniotika-nea.gr, Photography Wikimedia Commons, Author Pixeltoo , Date 15:13, 3 September 2015 & 14:57, 3 September 2015 & 14:57, 3 September 2015
Σου αρέσει αυτή τη δημοσίευση; Μοιράσου το με φίλους!
