Pinus pinea Κουκουναριά

Οι σπόροι της Pinus pinea Κουκουναριά, τα κουκουνάρια, χρησιμοποιούνται στη ζαχαροπλαστική και στη Μεσογειακή κουζίνα με πιο γνωστή τη χρήση του ως βασικό συστατικό της Ιταλικής σάλτσας πέστο.

Επιστημονική ονομασία: Pinus pinea L. 1753

Συνώνυμα: Apinus pinea (L.) Neck. ex Rydb., Pinea esculenta Opiz, Pinus africana K.Koch, Pinus aracanensis Knight ex Gordon, Pinus arctica Carrière, Pinus esculenta Opiz, Pinus fastuosa Salisb., Pinus fragilis Carrière, Pinus maderiensis Ten., Pinus sativa Garsault

Ελληνινική ονομασία: Πεύκη η πίτυς

Κοινές ονομασίες: Ήμερο πεύκο, Πινόλια, Στροφιλιά, Umbrella pine, Stone pine.

Περιγραφή, Βιότοπος:

Η κουκουναριά είναι μόνοικο αειθαλές κωνοφόρο δέντρο της οικογένειας των Pinaceae με ύψος που μπορεί να φτάσει έως και τα 30 μέτρα, με διάμετρο κορμού έως 1 μέτρο. Έχει κόμη χαρακτηριστική, σφαιρική σε νεαρή ηλικία, ομπρελοειδής με σχεδόν οριζόντια κλαδιά σε μεγαλύτερη. Ο φλοιός της είναι χοντρός, καστανός-κόκκινος, βαθιά χαραγμένος από φαρδιές, κατακόρυφες πλάκες ο οποίος απολεπίζεται και αφήνει πορτοκαλόχρωμες κηλίδες. Οι οφθαλμοί χωρίς ρητίνη.

Έχει βελονοειδή φύλλα που φύονται ανά δυο σε βραχυκλάδια, μήκους 10-17 εκατοστών και είναι δύσκαμπτες και περιστραμμένες. Τα νεαρά δέντρα έχουν διαφορετικά φύλλα, μήκους 2-4 εκατοστών με γλαυκοπράσινο χρώμα.

Είναι δέντρο μονόικο, τα αρσενικά άνθη είναι ίουλοι προμήκεις, έχουν κίτρινο χρώμα και μήκος 1,5 εκ., ενώ τα θηλυκά πράσινο-κιτρινωπό, είναι συμμετρικοί, πλατιά ωοειδείς έως σφαιρικοί, είναι όρθιοι, μεμονομένοι ή ανά 2 ή 3, σχεδόν χωρίς ποδίσκο, με μήκος 10-15 και πλάτος 8-10 εκατοστά, χρειάζονται 36 μήνες για να ωριμάσουν περισσότερο από κάθε άλλο πεύκο και ανοίγουν το πολύ ένα χρόνο αργότερα. Ανθίζει από τον Μάιο έως και τον Ιούνιο.

Ο εδώδιμος μεγάλος καρπός της, τα κουκουνάρια, έχει μήκος 2 εκατοστά και χρώμα ανοιχτό καστανό, έχουν μια μαύρη επίστρωση που φεύγει εύκολα, φέρουν μικρό ατροφικό πτερύγιο, διαδίδονται με τα ζώα και τα πτηνά.

Η κουκουναριά είναι ένα ιθαγενές πεύκο της Νότιας Ευρώπης στην περιοχή της Μεσογείου, σε περιοχές με μεσογειακό κλίμα, εμφανίζεται πάντοτε κοντά σε ακτές. Στην Ελλάδα απαντά διάσπαρτο σε παραλίες της ηπειρωτικής χώρας και σε ορισμένα νησιά σε υψόμετρο 0- 200 m. Τα μεγαλύτερα δάση κουκουναριάς στην Ελλάδα βρίσκονται στη Πελοπόννησο στη Στροφιλιά, στην Αττική στο Σχοινιά και στις Κουκουναριές της Σκιάθου. Σποραδικά, εμφανίζεται στην Εύβοια, στη Χαλκιδική, στην Κέρκυρα και σε άλλα νησιά του Ιονίου και Αιγαίου Πελάγους αλλά και στα Δωδεκάνησα.

Τα είδη της οκογένειας Pinus που απαντούν στην Ελλάδα είναι τα Pinus sylvestris, Pinus heldreichii, Pinus halepensis, Pinus brutia, Pinus pinea, Pinus nigra και Pinus peuce ενώ στην υπόλοιπη Ευρώπη εμφανίζονται επιπλέον τα είδη Pinus pinaster, Pinus mugo, Pinus uncinata και Pinus cembra.

Το μέλι της Κουκουναριάς, Μελισσοκομικό δέντρο:

Όλα τα είδη Pinus αποτελούν το πολυτιμότερο μελισσοκομικό φυτό της χώρας μας και είναι η βάση της παραγωγής μελιού στην Ελλάδα, με ποσοστό 60% περίπου της συνολικής παραγωγής και είναι μέλι εξαιρετικής ποιότητας.

Το μελίτωμα στο πεύκο προέρχεται από το κοκκοειδές Marchalina hellenica (εργάτης), που εγκαθίσταται κυρίως στις σχισμές του ξηρόφλοιου και περιβάλλεται με μια κηρώδη άσπρη ουσία την χαρακτηριστική βαμβακάδα που εκκρίνει το ίδιο από το δέρμα του. Οι περίοδοι εκκρίσεων από τον Αύγουστο μέχρι τον Οκτώβριο, είναι αυτές που αξιοποιούνται κυρίως για την παραγωγή πευκόμελου.

Το μέλι της Κουκουναριάς δεν κρυσταλλώνει και είναι πλουσιότερο σε ιχνοστοιχεία, πρωτεΐνες, αμινοξέα και έχει λιγότερες θερμίδες.

Άλλες χρήσεις:

Καλλιεργείται από τον άνθρωπο για τα εδώδιμα σπέρματα και ως διακοσμητικό δέντρο για την ωραία κόμη του.

Επίσης καλλιεργείται για τους εδώδιμους σπόρους του από τους προϊστορικούς χρόνους. Οι σπόροι της, τα κουκουνάρια, χρησιμοποιούνται στη ζαχαροπλαστική και στη Μεσογειακή κουζίνα με πιο γνωστή τη χρήση του ως βασικό συστατικό της Ιταλικής σάλτσας πέστο.

Το ξύλο της κουκουναριάς είναι μαλακό, ελαφρότερο και με λιγότερο ρετσίνι σε σχέση με το ξύλο των προηγουμένων ειδών.

Καλλιέργεια, Πολλαπλασιασμός:

Φυτεύεται σε ηλιόλουστα σημεία και αποικίζει σε υγρά αλλά καλά στραγγιζόμενα ελαφριά αμμώδη, αμμοαργιλώδη ή χαλικώδη εδάφη, είναι ανθεκτική στον θαλάσσιο άνεμο και στην ξηρασία.

Δεν είναι ιδιαίτερα ανθεκτική στις μεγάλες μεταβολές της θερμοκρασίας και είναι ευπαθής στους παγετούς.

Πολλαπλασιάζετε με σπόρους την Άνοιξη σε σπορείο.

Πηγή: el.wikipedia.org/wiki, biodiversity-info.gr, Κοράκης Γ. 2015. Δασική Βοτανική -Αυτοφυή Δέντρα και Θάμνοι της Ελλάδας. Ελληνικά Ακαδημαϊκά Ηλεκτρονικά Συγγράμματα και Βοηθήματα. 620 σελ.